دکتر سید محمود الهام بخش، عضو هیأت علمی پیش کسوت دانشگاه یزد، متولد سال 1333متخلص به «الهام» و متولد «ابرندآباد» یزد است. وی پس از بیان مختصری از سوابق علمی و اجرایی خود، به نقد وضعیت موجود در عرصه آموزش و پژوهش به ویژه در ارتباط با حوزه تخصصی اش می پردازد.
تحصیلات
دکتر الهام بخش پس از تحصیلات مقدماتی در یزد، در سال 1358 مدرك كارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی را از دانشگاه تهران گرفت. آن گاه به مدت سه سال در تهران به تدریس زبان انگلیسی پرداخت.
سپس در سال 1368 دورۀ كارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی را با پایان نامۀ زیبایی شناسی امثال فارسی در دانشگاه تهران گذراند. در سال 1376 درجۀ دكترای زبان و ادبیات فارسی را با رسالۀ تحقیق در واژگان قرآنی كشف الاسرار میبدی از دانشگاه تهران دریافت كرد. از استادان او می توان سید جعفر شهیدی، محمدرضا شفیعی كدكنی و جلیل تجلیل را نام برد. از او سروده هایی در قالب های مختلف شعری به چاپ رسیده است.
مسؤولیت ها و فعالیت ها
سردبیر مجله علمی، پژوهشی كاوشنامه علوم انسانی دانشگاه یزد، مؤسس كتابخانه علمی و مذهبی جوادیه، عضو هیأت علمی دانشگاه یزد، همكاری با شورای آموزش و پرورش استان یزد، همكاری با شورای فرهنگ عمومی استان یزد، همكاری با انجمن كتابخانه های عمومی یزد، تدریس در مراكز آموزش عالی یزد و همكاری با نشریه میثاق.
پیشینه ی آموزشی/ شیفته تدریس گلستان سعدی و دیوان حافظ هستم
کار خود را ابتدا از آموزش و پرورش آغاز کردم، به دلیل برخی ضرورت ها که آن دوران در حوزه آموزش عالی وجود داشت وارد دانشگاه یزد شدم، برای من و دوستانی و همکاران که در آن دوران به دانشگاه یزد آمدیم مانند دکتر پهلوان حسینی، دکتر جلالی، دکتر دهستانی، دغدغه اول خوشنامی استان بود و بر همین اساس در آن زمان افرادی برای خدمت وارد دانشگاه شدند که به وضوح مشاهده می شد برای تمام عمر این خدمت را صادقانه انتخاب کرده اند و برای ارتقای دانشگاه فداکاری می کردند که در برخی موارد این روحیه ها تکرار نشدنی و قدر دانسته نمی شوند. شیفته تدریس گلستان سعدی و دیوان حافظ هستم، تا کنون رکورددار تدریس از نظر تعدد دروس در دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد هستم.
لازمه گروه آموزشی موفق، انسجام و احترام است
کادر مدیریت هم تا کنون نوسان های زیادی داشته است و تغیراتی ایجاد شد، در صورتی که ارتباط مستمر، همدلی و انسجام بین اجزای دانشگاه که در دهه اول محسوس تر بود ادامه پیدا می کرد شرایط بهتری رقم می خورد البته نباید نادیده گرفت که این وضعیت در کل دانشگاه ها دیده می شود. حرمت های سنتی که همیشه در گروه ادبیات به رسم احترام به کرسی، معلم و پژوهشگر وجود داشته به دلایلی رنگ باخته است و همچنین نظارت بر واگذاری دروس هم کمرنگ شده که این موارد تاثیر خود را در کاهش سطح کیفی تدریس متون و دروس ادبیات بر جای گذاشته است.
بودها و نمودها در حوزه ادبیات و زبان/ دانشجو به مهارت لازم و کافی نمی رسد
حوزه کنونی زبان و ادبیات فارسی بخشی واقعیت‌‌هاست و بخشی نمودها و تبلیغات به گونه ای که خودنمایی تشکیلات با نام و نشان همچنین تولیداتی نظیر دفاتر شعر و داستان، وبلاگ ها و لوح های صوتی و تفریحی و فالنامه ها و گاهی گزیده‌پردازی از آثار شعرای گذشته برای یک تازه وارد می تواند این ذهنیت را به وجود بیاورد که بازار ادبیات گرم و پررونق است ولی آنچه واقعیت است نشان از پیشرفت چندانی در حوزه ادبیات ندارد، مشکل اصلی ما تخصصی نبودن حوزه های ادبی است به این معنی که دانشجو به رشته ادبیات با بیش از 10 مهارت از زمینه‌های ادبی وارد می شود بدون اینکه به کمال و پختگی در آنها برسد و در سخنوری و زبان شناسی و ویراستاری یا حتی تدریس و فن نقد و شناخت متون هنری، توان و کارایی داشته باشد؛ دانشجو به مهارت لازم و کافی نمی رسد.
گستره ادبیات و زبان فارسی بسیار وسیع است
گستره ادبیات و زبان فارسی بسیار وسیع است به طوری که ادبیات 12 فن را شامل می شود و امروز فنون بیشتری هم شناخته شده اند در حالی که دانشجو در دانشگاه با گوشه ای از این فنون ادبی آشنا می شود و باید با سعی خودش این فنون و مهارت ها را کسب کند و صرفا به دروس دانشگاه تکیه نکند، بخشی از موفقیت دانشجو در این رشته هم به پتانسیل فردی برمی گردد هرچند دانشگاه هم باید پروراننده خوبی باشد.
تفسیرهای معمول از رشته ادبیات، باید تغییر کند
مسأله ایجاد شده در اشتغال دانش آموختگان رشته های ادبیات به خاطر تفسیری است که مراکز آموزش عالی از رشته ادبیات دارند و آن را سهل الوصول می دانند و بر همین اساس هم بیشترین تعداد دانشجو را در این رشته جذب می کنند و در هر دانشگاه و با هر امكاناتی این رشته دایر می شود. بدیهی است این تعداد زیاد دانشجو باعث کاسته شدن ارزش رشته ادبیات شده است.
ناگفته نماند مسأله دیگر در این حوزه که به نحوی معلول مسایل قبلی است عدم جذب مستعد ترین دیپلمه ها به این رشته است در حالی که باید در نظر داشت ضعف دانشجو در رشته دانشگاهی ادامه ضعف او در دوره دبیرستان در همان دروس است.
هم اكنون در روش تدریس متون ادبیات مشکلاتی دیده می شود و بین دو استاد در تدریس متون فارسی تفاوت بسیار وجود دارد به طوری که سطح کیفیت تدریس همتراز نیست كه پیشنهاد می شود دانشگاه یزد در برگزاری سمینار تدریس متون ادبیات در دانشگاه پیشگام باشد تا صاحب نظران در این خصوص به همفکری بپردازند.
انتظار یک استاد ادبیات از دانشجو/ معنایی فراتر از باسواد بودن
یک دانشجوی رشته ادبیات باید ادیب باشد و این معنایی فراتر از باسواد بودن دارد، یعنی باید میراث مکتوب زبان خودش را بشناسد و بتواند آن را بخواند و عرضه کند و در تدریس متون تخصصی زبان و ادبیات فارسی مهارت داشته باشد و در صورتی که نسخه ای چاپ نشده است توان خواندن نسخه های خطی را داشته باشد و بتواند آنها را برای چاپ آماده کند همچنین باید برای نقد و خلق آثار آمادگی داشته باشند. دانشگاه یزد خوشبختانه توانسته است دانش آموختگان خوبی را به ویژه در دهه 60 و 70 تحویل جامعه ادبی ایران بدهد که هم اکنون از معلمان برجسته در سطح کشور هستند.
تعامل و هم اندیشی در دانشکده ادبیات احیا شود
در دانشگاه یزد اساتید برجسته زیادی از سه نسل مختلف در حوزه ادبیات و زبان فارسی مشغول به خدمت هستند و گروه زبان و ادبیات فارسی باید در دلگرم نگه داشتن اساتید چه اساتید جدید و چه اساتید پیش کسوت گروه تلاش کند تا برای قبول دروس رغبت داشته باشند. هم اندیشی و تشکیل گروه های سوال و جواب بین اساتید باید شکل پررنگ تری بگیرد و اعضای هیات علمی گروه باید بیشتر در تعامل و احترام متقابل باشند، تجربه نشان داده است گروه های آموزشی موفق از این ویژگی ها برخوردار هستند.
رمز ماندگاری سعدی و حافظ در فرهنگ و ادب ایرانی
ورود کتاب های این دو شاعر و ادیب در مکتب خانه ها، تدریس از دوران قدیم و آموزش طولانی مدت این متون باعث شد که با فرهنگ مردم عام و خاص و سواد مردم ایران عجین شوند ضمن اینکه فن شاعری و زبان فارسی را به اوج رسانده اند همچنین نبوغ سرشار، بلاغت محوری، نگاه ادیبانه این دو شاعر ایرانی و انس جهت دار حافظ با قرآن کریم نیز خود مزید بر این ماجرا است.
بر حدیث من و بر حسن تو کس نفزاید
حد همین است سخندانی و زیبایی را (سعدی)
جلسات حافظ شناسی، یادآور بهترین خاطرات
بهترین خاطراتم را مربوط به دورانی می دانم که به همراه اساتید گروه ادبیات و دانشجویان، شاعران و فارسی دوستان، حلقه ها و جلسات حافظ شناسی را برگزار می کردیم که10 سال پیاپی ادامه داشت و همین اقدام باعث شد حافظ شناسی و شناخت بیشتر ادبیات و زبان فارسی در بین ادبیات دوستان تا امروز هم به صورت یک فرهنگ در قالب این جلسات در استان ادامه داشته باشد و منزل یکی از اساتید ادبیات استان برای برگزاری این امر وقف شد.
ساختارشکنی تحت تاثیر جهانی شدن / ادیبان و متخصصان زبان در صحنه باشند
جبر ناشی از جهانی شدن در حوزه ارتباطات خواه ناخواه بر نسل ها اثر گذاشته است و ساختار، هنجارها و قواعد زبان را مخدوش ساخته که روند این تغییر منفی باید با همکاری ادیبان و متخصصان و محققان زبان فارسی و با ایجاد کنترل های دقیق تر، کند شود؛ در اجتماع عواملی همچون حفظ هویت و خودباوری می تواند یک زبان را حفظ کند چراکه اگر جایگاه ایران در جغرافیای فرهنگی جهان را درک نکنیم پدیده های وارداتی می توانند به راحتی جایگزین تفکرات و هویت شوند. حوزه مدیریت و کنترل ورود عناصر بیگانه به زبان و ادب فارسی هم وظایفی در این خصوص دارند و دولت هم کنترل هایی برای حفظ زبان و رفع عدول از هنجارهای زبان فارسی در نظر گرفته است و به خوبی اجرا می شود و علاوه بر اینها تاکید ما بر این است که ادیبان و متخصصان زبان فارسی باید بیش از پیش در اجتماع و نهادهایی همچون رسانه ها، روابط عمومی ها و خبرگزاری ها حضور داشته باشند تا خطاهای که برخی موارد در زبان و نوشتار رخ می دهد، معمول نشود همچنین در نقد های ادبی و هنری و در بین سخنرانان هم باید ادیبان حضور بیشتری داشته باشند.
در اینجا گفتنی است، چند کتاب ماندگار در خصوص گویش شیرین یزدی چاپ و برخی هم در دست چاپ هستند که بنده بر نوشتن این کتب نظارت داشتم.
به بازنشستگی اعتقاد ندارم
اساتید بازنشسته اکنون در نوعی انزوا در عین رهایی هستند و بنده معتقد هستم در تدریس دانشگاهی چیزی به نام بازنشستگی و انفصال از کار وجود ندارد و حتی یکی از دلایل ورود من از آموزش و پرورش به آموزش عالی همین مزیت بوده است هر چند در آموزش و پرورش هم در سطح دانشگاهی کار می کردم و ضرورت آن زمان ایجاب می کرد که به تدریس در دانشگاه روی بیاوریم.
گفت و گو آیین درویشی نبود
ورنه با تو ماجراها داشتیم
اعتقاد دارم کار علمی در دانشگاه نباید به صرف سلسله ضوابط اداری انجام شود و اگر اعمال محدودیت برای بازنشستهی هیات علمی وجود نداشت حاضر بودم بیش از این در خدمت زبان و ادب فارسی در جامعه علمی و دانشگاهی باشم.
سپاس از همكاری شما و وقت ارزشمندی كه در اختیار ما قرار دادید.
گزارش: زینب زارع
عکس: رؤیا جلالی
> مطلب این صفحه را به زبان دلخواه خود ترجمه کنید
این خبر را با دوستان خود به اشتراک بگذارید
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
چهارشنبه 29,مه,2024