برنامه را شايد بتوان يكي ازپراستفاده ترين اصطلاحات سازمان و عمومي اطلاق كرد. ولي آنكه برنامه واقعاً چه تعريفي دارد مستلزم كنكاش بيشتري است. به اعتقاد ما (( برنامه يك تصويرآگاهانه وقابل اجرا ازمجموعه فعاليتهايي است كه اجراي آنها منجربه نتايج مورد انتظار مي شود)) اين تعريف درتمام سطوح برنامه ريزي صادق است ولي پيچيدگي و متغيرهاي اثرگذار آن متفاوت مي باشد . خريد يك كتاب و يا خريد يك كارخانه تصفيه آب شرب هريك مستلزم برنامه مي باشند. خريد كتاب هرچندممكن است بصورت ذهني باشد ولي مسلماً خريدكارخانه يا تجهيزات موردنياز هيچگاه بصورت ذهني قابل اجرا نمي باشد. هر برنامه اي لزوماً داراي هدف و نتايج موردانتظار است و مسلماً بدون وجود هدف اجرا ياعدم اجراي آن بي تفاوت خواهد بود همچنين فعاليتهاي غيرآگاهانه را نمي توان درشمار فعاليتهاي برنامه اي اطلاق كرد.
هربرنامه اي ارتباط فعاليتهاي مرتبط و مختلفي را دررابطه با همديگر و تحت تأثير عوامل خارجي جهت تحقيق اهداف نهايي مشخص مي سازد و هرچقدر اهداف گستره بيشتري را شامل شوند فعاليتها نيز پيچيده تر خواهند شد . اگر شهري داراي منابع مالي بي پايان باشد مسلماً هيچ گاه تفكر برنامه ريزي براي مسئولان شهري ضرورت پيدا نخواهد كرد. آنچه كه برنامه ريزي را مهم و ضروري مي سازد محدوديت هاي مالي و زماني و سايرمنابع مورد نياز جهت تحقق اهداف مسئولان شهري است از طرفي هركدام از شهرها و روستاها داراي نيازهاي مختلف اقتصادي ، اجتماعي، رفاهي و ... مي باشند كه تحقق تمام آنها مستلزم استفاده بهينه از امكانات و منابع محدود شهري و روستايي است. مسئولان واعضاي شوراها بايد متوجه باشند كه شهروندان بعنوان ناظران اصلي ، فعاليتهاي آنها را مورد ارزيابي قرارمي دهند و بدون داشتن يك نظام برنامه ريزي مناسب اين امر يعني جلب نظر مردم ميسر نمي باشد.
برنامه ريزي ممكن است درسطوح و انواع مختلفي فراهم شود با اين حال هرنوع برنامه ريزي عموماً از يكسري عناصر مشترك استفاده مي نمايد اين عناصر داراي سطوح مختلف صرف نظر از ضريب اهميت آنها مي توان در موارد زير خلاصه كرد :
الف-هدف یا مجموعه اهداف
اولين ركن اساسي تمام برنامه ها داشتن هدف است به عبارتي برنامه ريزي بعنوان ابزاري جهت تحقق اهداف مورد نظر طراحي و اجرا مي شود . به همين لحاظ هرچقدر اهداف برنامه دقيق تر تعيين شود به همان ميزان ضريب اثربخشي برنامه بيشترمي شودبرنامه مي تواند جهت تحقق يك هدف و يا مجموعه اهداف طراحي شود. از لحاظ حيطه تأثيرگذاري اهداف را مي توان در دودسته طبقه بندي كرد دسته اول اهداف كلان (باحيطه تأثيرگذاري گسترده) و دسته دوم اهداف خرد (با حيطه تأثيرگذاري محدود) همچنين اهداف مي توانند نوعاً كمي يا كيفي باشند از جمله اهداف موردنظر شوراها مي توان به اين موارد اشاره داشت بهسازي سوخت سرويس هاي عمومي (كيفي) ، افزايش سطح سرانه فضاي سبز شهرندان به ميزان استاندارد، تقويت تشكلهاي صنفي شهر (كلان) ، توسعه پايانه شهري و حومه موجود(خرد) ب: منابع تأمين كننده برنامه ، وقتي برنامه ريزي طراحي گرديد و اهداف برنامه مشخص شد لازم است منابعي كه از محل آنها هزينه اجرايي برنامه بايد تأمين شود در متن برنامه ريزي مشخص و تعيين گردد . بدون وجود منابع انسانی و مادی هيچ برنامه اي به مرحله اجرا وارد نخواهد شد و صرفاً به يك امر صوري وكاغذي تبديل مي شود هرچقدر تعداد برنامه ها بيشتر و نياز مالي پروژه ها بيشتر باشد تنوع منابع تأمين كننده نيز ضرورت بيشتري خواهد يافت از جمله منابع تأمين كننده اي كه شوراها مي توانند از آن استفاده كنند مي توان اين
موارد را مورد اشاره قرارداد: 1- منابع انساني،شامل ساختار مديريت شهري موجود ، دانشگاههاي مرتبط با مسائل شهري و عمومي، سازمانهاي عمومي وتخصصي . 2– منابع مادي، شامل كمكهاي دولتي و يارانه هاي پرداختي، كمكهاي مردمي ومشاركت افراد، عوارض مورد تصويب شوراها ، واگذاري امتيازات مختلف به افراد حقيقي و حقوقي ، ماليات بر ارزش افزوده، جرائم راهنمايي ورانندگي ، وجوهات درآمد آلايندگي ها. ج- امكانات اجرايي برنامه، مشخص ترين مرحله هر سيستم برنامه ريزي را مي توان مرحلة اجراي آن ناميد تمام برنامه ها در اين مرحله نيازمند داشتن ابزارها ، نيروي انساني و ساختار مناسب جهت اجراي كارآمد برنامه مي باشند، اشكال مختلف برنامه در هرسطح براي اجراي برنامه بايد در متن برنامه نحوي اجرا و امكانات اجرايي را مشخص كنند اين مرحله مي تواند مشخص سازد كه آيا ساختار موقتي براي اجراي برنامه نيازمند هستيم يا ساختار دائمي ؟ چه نيروهاي متخصصي جهت اجراي برنامه بايد فراهم شوند ؟ چه امكانات اجرايي بايد جهت اجراي برنامه پيش بيني شوند ؟ د- نظام ارزشيابي برنامه ، يكي از مسائل عمده برنامه ريزي وجود متغيرهاي تأثيرگذار خارج ازكنترل است كه منجر مي شود برنامه از مسير از پيش طراحي شده خارج شود.براي جلوگيري با حداقل كاهش اين تأثيرات برنظام برنامه ريزي، وجود يك بازنگري دوره اي و ارزيابي اهداف بدست آمده براي هرنوع برنامه ريزي ضرورت دارد. دراين راستا شوراها بعنوان منتخب شهروندان علاوه بر وظيفه پاسخگويي به مردم بايستي بصورت مداوم نسبت به كنترل فعاليتهاي تحت نظارت خود اقدام نمايند اين اقدامات مي تواند علاوه بر تغيير اهداف غيرمؤثر واصلاح قوانين و مقررات درتركيب منابع نيز مؤثر باشد اين نظام را مي توان بصورت متمركز(درون يك سازمان تعريف شده) يا بصورت غيرمتمركز (از طريق دستگاههاي زير نظر) طراحي و تبيين نمود.
در ارتباط با اين عناصر، شوراهاي شهر و روستا نيازمند استفاده از چهار دسته سازمان مختلف مي باشند. 1- سازمانهاي برنامه ريزي. 2- سازمانهاي تأمين كننده برنامه . 3- سازمانهاي اجرائي. 4- سازمانهاي نظارت كننده. 1- سازمانهاي برنامه ريزي: اين نوع سازمانها مانند يك مجموعه ستادي و دفاتر مشاوران برنامه ريزي جهت جمع آوري اطلاعات پردازش تحليل وتدوين برنامه هاي مورد نياز عمل مي كنند.
2- سازمانهاي تأمين كننده برنامه : اين دسته سازمانها برنامه هاي مصوب شوراها را جهت پوشش مالي و نيروي انساني و امكانات اجرائي از طرق مختلف بررسي و راهكاهاي عملي تأمين برنامه آماده مي كنند.
3- سازمانهاي اجرائي : اين نوع سازمانها برنامه هاي تهيه شده را براساس منابع واهداف تعيين شده به مرحله اجرا رسانيده متحقق مي سازند. اين سازمانها ممكن است به شكل شهرداريها، سازمانهاي غيرانتفاعي ، مؤسسات خيريه، تعاونيهاي وابسته، شركتهاي خدمات عمومي و يا سازمانها موقت باشند.
4- سازمانهاي نظارت كننده : اين نوع سازمانها برنامه اي درحال اجرا يا اجرا شده را بررسي و نتايج بدست آمده را براساس نظرسنجي ازمردم، ارزشيابي اهداف، منابع مصرف شده و... بررسي و اصلاحات لازم را ارائه مي نمايد . سطوح برنامه ريزي، را مي توان از نظر جغرافيايي به سطوح مختلف تفكيك نمود. برنامه ريزي درسطح مالي ، برنامه ريزي در سطح منطقه اي، برنامه ريزي درسطح استان، برنامه ريزي درسطح شهرستان، برنامه ريزي درسطح شهروبرنامه ريزي درسطح روستا كه هركدام ازاين سطوح عليرغم آنكه از يكسري اصول مشابه جهت برنامه ريزي استفاده مي كنند ولي بعلت حجم متغيرهاي اثرگذار محتواي برنامه هاي اين سطوح به لحاظ پيچيدگي متفاوت خواهد بود.
> مطلب این صفحه را به زبان دلخواه خود ترجمه کنید
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
یکشنبه 19,مه,2024