سيدمرتضي ناصريان ، امير جعفرپور *چكيده
در سال 1380 كميته مهندسي¬ارزش در وزارت راه و ترابري تشكيل شد وزارت راه و ترابري با مصوبه شورايعالي فني خود و با اهتمام و تاكيد وزير راه و ترابري و اعضاي شوراي معاونين وزارتخانه در سال 1382، اجراي طرح ماورا (پياده سازي مهندسي ارزش در وزارت راه و ترابري) توسط معاونت آموزش، تحقيقات و فناوري را در برنامه كار خود قرارداد. دستاوردهاي دوره سه ساله انجام اين طرح انتقال فن و روش مهندسي ارزش، ايجاد و گسترش فرهنگ مهندسي ارزش، تهيه دستورالعمل ها و مراجع اطلاعاتي و آموزش كارشناسان و مديران، در دومين مرحله از پياده سازي مهندسي ارزش، بود. اين وزارتخانه با تكيه بر و بهره‌گيري از دستاوردها، نسبت به استقرار اين فناوري و نظام در دوره‌اي چهار ساله در سطح بخش حمل‌ونقل از سال 86 همت گمارد. در اين سال سند راهبردي مهندسي ارزش در وزارت تدوين و مورد تصويب شورايعالي فني و ابلاغ وزير قرار گرفت. اين سند دورنما و فعاليت‌هاي كلي جهت توسعه بكارگيري مهندسي ارزش در مجموعه وزارت، با استفاده از بسترها و زيرساخت‌هاي فراهم شده را ارائه نمود تا مجموعه‌اي هماهنگ، همراه و گسترده را در زمينه مهندسي ارزش در اين وزارتخانه ايجاد نمايد. در مقاله حاضر به بررسي تجارب يك دهه اخير بخش حمل‌ونقل و وزارت راه‌وشهرسازي در مهندسي ارزش پرداخته شده و در اين رابطه مروري بر فعاليتهاي زيربخشهاي مختلف و سوابق آنها صورت گرفته و برنامه‌هاي توسعه‌اي و آتي هر زيربخش مورد بررسي قرار مي‌گيرد. با توجه به سوابق و برنامه‌ها سعي در بررسي قوت‌ها و ضعف‌هاي محيط دروني و فرصت‌ها و تهديدهاي محيط بيروني، سپس نقد و تحليل وضعيت و در نهايت ارائه راهبرد به كار گرفته خواهد شد. در مقاله حاضر توجه زیادی به تجربه طرح ماورا و نحوه ادامه آن شده و بر ادامه ساختارمند آن به صورت ویژه و به عنوان نتیجه اصلی تاکید شده است.

واژه‌هاي كليدي: مهندسی ارزش، حمل ونقل، ماورا، راه و ترابری، راهبرد

1- مقدمه
كشور ایران براساس آمار جهاني، به عنوان كشوري كه امور بهره‌وري در آن كمتر مورد توجه قرار گرفته و در بخشهاي مختلف توليد و مصرف دچار افراط و انحراف از الگوهاست، شناخته مي‌شود. هرچند تجربه پياده‌سازي روشهاي بهبود يا بهينه‌سازي در پروژه‌هاي عمراني از جمله در بخش حمل‌ونقل بيش از يك دهه سابقه دارد و استقرار روشي همچون مهندسي ارزش حتي در كشورهاي پيشرو چند دهه تلاش و تامل در برداشته ولي با تكيه بر تجارب ساير كشورها و توان و تخصص بالا در كشورمان، شايد جا داشت كه گامهاي بيشتري در اين زمينه برداشته شود. کشور ما، در سال‌های 1377 و 1378 در برخی از پروژه‌های صنعت نفت و آب، مهندسی ارزش را با دعوت از اساتید بین‌المللی این حوزه آغاز کرد. علاقه حوزه‌های دانشگاه و صنعت موجب شد تا دانشگاه صنعتی امیرکبیر در سال 1379 اوّلين كنفرانس مهندسي ارزش را برگزار نماید و در همين سال دستورالعمل ارجاع كار و انعقاد قرارداد با واحدهاي خدمات مهندسي¬ارزش از طرف سازمان مديريت و برنامهريزي (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهور) ابلاغ شد. در سال 1380 اوّلين كنفرانس مهندسي¬ارزش در صنعت نفت برگزار گرديد و در سال 1382 قانون برنامه چهارم بار دیگر بر اعمال مهندسي ¬ارزش در پروژههاي عمراني تأكيد نمود (بند ج ماده 31: لزوم استقرار نظام و رويكرد مهندسي ارزش در فرآيند پروژه‌ها بويژه پروژه‌هاي عمراني). در سال 1383 طرح جامع و وسيع پياده‌سازي مهندسي¬ارزش در وزارت راه و ترابري (ماورا) آغاز شد و بيش از 1000 نفر آموزش‌هاي مهندسي ارزش را فرا گرفتند و با اتمام آن در سال 1386 سند راهبردي مهندسي ارزش در وزارت راه‌وترابري توسط وزیر راه‌وترابری ابلاغ گرديد. در مهر 1383 سازمان مديريت و برنامه‌ريزي شرح خدمات پيشنهاد تغيير به روش مهندسي ارزش (VECP) و قوانين انگيزشي پيمانكاران را ابلاغ نمود. در اسفندماه 1384 دستورالعمل سازمان مديريت در زمينه مهندسي¬ارزش بازنگري گرديد. در همان سال 1384 اوّلين همايش مهندسي ارزش در حمل‎و‎نقل كشور  با حمایت وزارت راه‌وترابری برگزار شد و دوّمين سمينار ملّي مهندسي ‌ارزش در دانشگاه علم و صنعت برگزار شد. بر انجام مطالعات مهندسي ارزش در قانون بودجه سال 86 نيز منعكس شده است (بند ص تبصره 20: موظف شدن دولت به انجام مهندسي ارزش براي پروژه‌هاي تملك دارايي و سرمايه‌اي كه برآورد هزينه آنها بيش از100 ميليارد ريال باشد). در سال 1387 کنفرانس سوّم مهندسی ¬ارزش در دانشگاه تهران و در سال 1389 چهارمین کنفرانس در دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار گردید. توجه متولیان حوزه انرژی کشور به مهندسی ارزش موجب شد تا اولین کنفرانس ملی کاربرد مهندسی ارزش در مدیریت انرژی در خردادماه سال 1391 برگزار شود.
بر اساس آمارهای موجود از ابتدای ورود مهندسی ارزش به کشور تا پایان سال1390 بیش از 400 مطالعه مهندسی ارزش بر روی پروژه‌های کشور انجام شده است.]1[ ليكن انجام مطالعات مهندسي ارزش هنوز عموميت لازم را (اعم از پروژه‌هاي به كارفرمايي دولتي و غيردولتي) پيدا نكرده است. به عنوان يك نمونه از تجارب جهاني به بيانيه سال2005 وزارت راه و ترابري امريكا اشاره مي‌شود كه تصريح مي‌كند: «مهندسي ارزش، نقش اساسي در تبديل صنعت راه‌وترابري امريكا به صنعت پيشرو در خلاقيت و كنترل هزينه داشته است».

2- معرفی طرح پياده‌سازی مهندسی ارزش در وزارت راه و ترابری (طرح ماورا)
حوزه حمل‎و‎نقل برون شهری را می‌توان بخش پیشرو در اجرای مهندسی ارزش از منظر مدیریت ساختارمند، بلندمدت و یکپارچه در کشور دانست. وزارت راه‌وترابری به‌عنوان متولی حمل‎و‎نقل برون شهری، طرح پياده‌سازي «مهندسي ارزش راه‌وترابري ايران» (ماورا) را از سال 1383 شروع کرد و مخاطبان يا تابع هدف اين طرح به صورت جامع و بسيار گسترده و متنوع تعريف شد كه پوشش دهنده تمام بخش‌هاي مختلف حمل‌و نقل (هوايي، دريايي، جاده‌اي و ريلي) در تمامي بخش‌هاي مختلف ستاد و صف اعم از سازمان ها و شركت‌هاي وزارت و همچنين مشاوران و پيمانكاران ذيربط تعريف گرديد. اين طرح با يك برنامه سه ساله با اهداف زير شروع گرديد:
•    انتقال فن و روش مهندسي ارزش، مدیریت ارزش و برنامه ریزی ارزش در مدت سه سال و استقرار در سالهاي بعد.
•    افزايش سطح عملكرد و نيز كاركردهاي پروژه‌هاي وزارت راه و ترابري و همچنين بهبود كيفيت آنها.
•    كاهش هزينه يا زمان اجراي پروژه‌هاي وزارت راه و ترابري.
•    انجام فرآيند مهندسي ارزش براي پروژه‌هاي با هزينه بيشتر از 100 ميليارد ريال.
•    تهيه و به هنگام‌سازي آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در سه سطح عمومي، تخصصي و چارچوبي براي پياده‌سازي و اجراي آن.
•    ايجاد فرهنگ مهندسي ارزش در 1000 نفر از مديران، كارشناسان و ذينفعان وزارت راه و ترابري.
•    ايجاد پنج واحد خدماتي مهندسي ارزش براي انجام مهندسي ارزش در پروژه‌هاي مرتبط با راه‌وترابري. ]2[
در جشنواره پايان مرحله اول ماورا پس از سه سال، وزير وقت راه‌وترابري گفت:« مهندسي ارزش به معناي مشورت كارشناسي و استفاده از خرد جمعي به صورت سازمان يافته و نهادينه است، بايد از بدنه كارشناسي وزارتخانه در جهت تصميم‌گيري و آماده كردن طرح‌ها استفاده مناسب كنيم. ظرفيت فراواني در كل كشور وجود دارد، اين در حالي است كه در رده‌هاي مديريتي افراد معدودي وجود دارند. مهندسي ارزش امكان استفاده از افراد متخصص غير مدير را فراهم مي‌كند. متأسفانه سيستم دقيقي براي ارج‌گذاري به خدمات افرادي كه در مراتب تصميم‌سازي شركت مي‌كنند، وجود ندارد. به طور مثال مشخص نيست به گروهي كه موجب صرفه‌جويي يك ميلياردي شده‌اند به چه ميزان بايد به آنها پرداخت شود. طرح مهندسي ارزش از معدود طرح‌هايي بوده است كه با مشاركت مشاوران، پيمانكاران، سازمانها و شركتهاي تابعه انجام شد.» ]3[.
در دومين مرحله ضمن فراخوان همه متخصصان و كارشناسان علاقمند به كمك در فراگيرشدن مديريت و مهندسي ارزش در سطح بخش حمل‌ونقل، برنامه كوتاه مدت وزارت راه‌وترابري براي استقرار مهندسي ارزش شامل: تشكيل دبيرخانه مهندسي ارزش، انتشار مجله ماورا ( بصورت ماهانه)، انتشار پوسترهاي اقلام آموزشي و فرهنگسازي، مستندسازي تجارب وزارت راه‌وترابري، ايجاد تشكل حرفه‌اي انجمن مهندسي ارزش در بخش حمل‌ونقل (ماورا)، راهبري سايت ماورا ve-mavara.ir، انجام شد.]5[ شايان ذكر است طرح ماورا با توجه به دامنه وسيع و عميق كارهاي انجام شده، اولين طرح پياده‌سازي مهندسي ارزش در كشور و بزرگترين طرح در خاورميانه بوده است و تجارب آن به خوبي براي ديگر سازمانهاي بزرگ قابل استفاده است.
اکنون بعد از گذشت یک دهه از ورود مهندسی ارزش در حمل‎و‎نقل برون‌شهری، بسیاری از سازمان‌ها و زیرمجموعه‌های وزارت راه و شهرسازی (وزارت راه‌وترابری سابق) دارای ساختار سازمانی مهندسی ارزش در مجموعه خود هستند و سالانه تعدادي از پروژه‌های عظیم حمل‎و‎نقل کشور شاهد اجرای مهندسی ارزش در مقاطع مختلفی از اجرای پروژه‌ها هستند. اين مقاله با بررسي اين تجارب راهبردهايي را به منظور توسعه و بكارگيري مناسب ابزار مهندسي ارزش در بخش حمل‌ونقل و سازمانهاي مشابه ارائه مي‌نمايد. بديهي است نظرات و راهكارهاي انتخاب شده نظر رسمي ادارت ذیربط نيست و لزوماً بيان بهترين روشهاي انجام كار محسوب نمي‌شوند.

3- مهندسي ارزش در ساخت، توسعه و نگهداري زيربناهاي حمل ونقل
3-1- فعاليتها در شركت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل ونقل]4[
اين شركت به عنوان يك شركت مادرتخصصي تابعه وزارت راه‌وشهرسازي كه وظيفه طراحي و ساخت اغلب طرحهاي عمراني ملي راه، آزادراه و راه‌آهن‌هاي كشور را برعهده دارد، مهمترين شركت ذيربط براي انجام مطالعات مهندسي ارزش در وزارت تلقي مي‌شود و براي همين منظور در ساختار سازماني آن دفتر آموزش و نوآوريهاي اجرايي، به عنوان دفتر مسئول مطالعات مهندسي ارزش شناخته مي‌شود كه يك گروه با عنوان گروه مهندسي ارزش وظيفه هماهنگي و مديريت بر پروژه‌هاي مهندسي ارزش را برعهده دارد.
 مهندسي ارزش و بهره‌وري در ساخت زيربناهاي حمل‌ونقل بطور كلي فوايد زير را در پي دارد:
•    افزايش بهره‌وري از منابع محدود مالي.
•    رشد كيفي فعاليتهاي مطالعاتي و اجرايي.
•    افزايش انگيزه هاي كاري كاركنان و رشد آنها.
•    افزايش جاذبه سرمايه‌گذاري در طرحهاي توسعه زيربناهاي حمل و نقل.
•    بهبود بيشتر پروژه ها و افزايش كارايي آنها.
•    كاهش هزينه بدون اينكه از كيفيت كاسته شود.
توجه به اعتبارات عمراني اين شركت كه متوسط سالانه آن در سه سال اخير 20 هزار ميليارد ريال بوده است، اهميت مهندسي ارزش و منافعي كه مي‌توان از اين محل حاصل نمود، را بيشتر نشان مي‌دهد. در شركت ساخت و توسعه با توجه به تعداد پروژه‌ها و كمبود منابع مالي براي اجراي آنها و همچنين ضرورت بهبود كيفي و فني طرحها و كاهش هزينه‌هاي آنها بايد از تكنيكهاي كاهش هزينه استفاده نمائيم كه يكي از مناسبترين تكنيكها در شرايط كنوني و با توجه به زيرساختهاي آن، مهندسي ارزش مي‌باشد. مهندسي ارزش يكي از ابزارهاي موثر بر افزايش بهره‌وري بويژه در پروژه‌هاي عمراني مي‌باشد. اين امر علاوه بر آنكه باعث بهبود در پروژه‌هاي تحت مطالعه مهندسي ارزش مي‌گردد، بلكه باعث  تعميم برخي پيشنهادها به ديگر پروژه‌ها نيز مي‌گردد. همچنين تقويت نوآوري و خلاقيت در كاركنان و افراد حاضر در تيم باعث تاثير مثبت غيرمستقيم در بقيه طرحها نيز مي‌شود.
پروژه‌هاي مطالعاتي مهندسي ارزش در سه دسته انجام شده، جاري و جديد بررسي مي‌شوند.
وضعيت پروژه‌هاي انجام شده : بررسي پروژه‌هاي انجام شده در سالهاي قبل از حيث اطلاع از وضعيت نتايج مطالعات، پيگيري براي اطلاع از اجرا يا عدم اجراي مصوبات قبلي، رفع موانع احتمالي اجرايي شدن نتايج و استفاده از تجارب پروژه‌هاي قبل اهميت دارد (جدول1). موفقيت مهندسي ارزش در بكارگيري نتايج مطالعات است و موفقيت نسبي يا شكست برنامه‌هاي مطالعاتي قبلي موجب تاثير بر نگرش و حمايت مديران و كارشناسان در بكارگيري ابزار مهندسي ارزش در پروژ‌ه‌هاي بعد مي‌شود.
جدول (1) - مطالعات مهندسی ارزش پايان يافته شركت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل ونقل (در سالهاي قبل از 1391 )
ردیف    عنوان مطالعه مهندسی ارزش    سال    راه‌    راه‌آهن    مشاور ارزش
1    پروژه راهسازی باند دوم سربندر- ماهشهر    1388    *        مهندسي و مديريت خردآما
2    پروژه راهسازی سنندج- گردنه صلوات‌آباد    1388    *        اندیشگاه مهندسی و ارزش
3    پروژه راهسازی قطعه دوم جاجرم-میامی    1388    *        مهندسي مشاوره سامان گستر شريف
4    روسازی راه‌آهن اراک- کرمانشاه- خسروی     1386        *    آکادمي توف ايران- آلمان
5    راه‌آهن قزوین- رشت- انزلی- آستارا (قطعه 5 ب)    1386        *    مهندسي بين‌المللي مروجان بهره‌وري
6    زیرسازی راه‌آهن میانه- اردبیل    1386        *    مؤسسه مطالعات نوآوري و فناوري ايران
7    زیرسازی راه‌آهن کرمانشاه- خسروی    1386        *    طرح نو انديشان
8    قطعه سوم محور باغچه- تربت حیدریه    1385    *        بينش نو
9    تونل دوم تنگ سعادت شهر و راه های طرفین    1385    *        خدمات مهندسي مشاوره کريت کارآ
10    راه‌آهن سريع‌السير تهران - اصفهان    1387        *    مترا + اندیشگاه مهندسی و ارزش
11    راه‌آهن چابهار- ايرانشهر    1390        *    طرح نو انديشان
12    باند دوم راه اصلي قم-گرمسار    1390    *        اندیشگاه مهندسی و ارزش
13    راه اصلي دالين-نورآباد    1390    *        مهندسي مشاوره سامان گستر شريف
روش انجام اين مطالعات تقريباً مشابه و به صورت برون‌سپاري به شركتهاي مرتبط با اين موضوع بوده است. همچنين گاهي براي كنترل فرآيند و نتايج مطالعات يا براي ارائه خدمات پشتيباني به مشاوران طرف قرارداد، از خدمات مشاوران پشتيبان يا مديريت طرح استفاده شده است. شايان ذكر است صرفه‌جويي پيشنهادهاي مصوب در مطالعات مزبور حدود يكصد برابر هزينه مطالعات انجام شده بوده است.
پروژه‌هاي در دست انجام در سال سالجاري (سال 91) شامل شش مطالعه مهندسي ارزش (راه‌آهن رشت - آستارا، خط دوم راه آهن تهران – ميانه، راه آهن گل‌گهر-شيراز، راه آهن شيراز-بوشهر، راه پاتاوه- دهدشت، راه واريانت شمالي جنگل گلستان) است كه در دست انجام هستند.
اقدامات انجام شده براي انسجام و ارتقاء مطالعات مهندسي ارزش به اختصار شامل فعاليتهاي ذيل بوده است كه در ادامه تا حدودي توضيح داده مي‌شوند:
- گردآوري و مستندسازي مقررات، كتب و دستورالعمل‌هاي مرتبط.
- تدوين فرآيند مطالعات مهندسي ارزش.
- مقايسه اجمالي روشها و دستورالعمل‌هاي كاري موجود.
- بازنگري شرح وظايف گروه.
- بررسي و آسيب‌شناسي مطالعات مهندسي ارزش انجام شده.
- تهيه پيش‌نويس آئين‌نامه شوراي بهره‌وري و مهندسي ارزش.
- تهيه اهداف سالانه گروه.
- تهيه گزارش كارهاي لازم (فعاليتهاي بلندمدت).
براي هدايت و پيشبرد مطالعات مهندسي ارزش در شركت مادرتخصصي، در ابتدا نسبت به بررسي مستندات قانوني و تدوين فرآيند انجام مطالعات مهندسي ارزش اقدام و به تبع آن شرح وظايف بازنگري شد و با آسيب‌شناسي مطالعات قبلي، نواقص يا كاستي‌هايي شناسايي شد كه در راستاي رفع آنها اقداماتي در حد مقدور به عمل آمد.
جدول (2) - مستندات قانوني و دستورالعمل‌هاي مهندسي ارزش گردآوري شده
رديف    موضوع مستند يا ضابطه    الزام
1    موافقتنامه، شرايط عمومي همسان قرارداد مهندسي ارزش     (لازم الاجرا)
2    متن قوانين مهندسي ارزش در برنامه هاي پنج ساله سوم، چهارم و پنجم     (لازم الاجرا)
3    دستورالعمل ارجاع كار به واحدهاي خدمات مهندسي ارزش     (لازم الاجرا)
4    اصلاحيه بخشنامه مجموعه دستورالعملهاي مهندسي ارزش پيش از اجرا و ساخت     (لازم الاجرا)
5    مجموعه دستورالعمل‌هاي مهندسي ارزش پيش از اجرا و ساخت     (بخشي لازم الاجرا و بخشي راهنما)
6    مجموعه دستورالعمل‌هاي مهندسي ارزش در دوره اجرا وساخت     (بخشي لازم الاجرا و بخشي راهنما)
7    سند راهبردي مهندسي ارزش در وزارت راه و ترابري     (لازم الاجرا)
8    دستورالعمل تهيه و ارسال گزارش سالانه پيشنهادهاي تغيير با نگاه مهندسي ارزش     (راهنما)
9    دستورالعمل تهيه و بررسي پيشنهادهاي تغيير با نگاه مهندسي ارزش     (راهنما)
10    دستورالعمل ارجاع كار مهندسي ارزش در صنعت نفت     (راهنما)
11    نظامنامه مهندسي ارزش صنعت برق     (راهنما)
شناسايي فرآيند انجام كار از مقدمات انجام هر فعاليت و روشي علمي براي تفاهم و هم‌زباني عوامل مسئول و پيش‌نياز اصلاح و استاندارد كردن امور ذيربط مي باشد. با عنايت به اهميت عامل ريسك در مديريت پروژه‌هاي زيرساخت حمل‌ونقل، موضوع نگرش يكپارچه  به مديريت ريسک در مطالعات مهندسي ارزش مدنظر قرارگرفت و به صورت آزمايشي در دو مطالعه مهندسي ارزش (مطالعات باند دوم قم – گرمسار و محور راه دالين نورآباد) انجام مطالعه مديريت ريسك به مطالعه مهندسي ارزش اضافه شد. در اين فرآيند تركيبي، ارزشها و مطلوبيت‌هاي پروژه با رويكرد مديريت ارزش افزايش مي‌يابد و هم‌راستا با آن عدم قطعيتها و تهديدها با كمك مديريت ريسك حداقل مي‌شوند و بر اين اساس فرآيند مطالعات مهندسي ارزش تدوين گرديد.
مطابق مقررات، براي پيشبرد امور مهندسي ارزش در دستگاه‌هاي اجرايي وجود كارگروهي از مديران مسئول لازم است. بنابراين پيش‌نويس آيين‌نامه‌اي براي تشكيل شوراي مهندسي ارزش به عنوان يك كميته جانبي از شوراي فني در شركت ارائه شد كه به منظور سياست‌گزاري، ساماندهي، برنامه‌ريزي و هدايت امور مرتبط با توسعه، بهبود، ترويج و نهادينه‌كردن مهندسي ارزش، مديريت بهره‌وري، مديريت ريسك و مديريت كيفيت در برنامه‌هاي شركت تشكيل ‌گردد.
با عنايت به انتخاب تعداد قابل توجهي پروژه براي عقدقرارداد مطالعات مهندسي ارزش در سال90، تهيه مستندات مناسب براي بهبود فرآيند انتخاب مشاور و همچنين مدارك ضميمه قراردادها در دستوركار قرار گرفت. مراحل كار عبارت از رتبه‌بندي مشاوران مهندسي ارزش و انتخاب مشاور مطابق مقررات مربوطه، شناسايي و ارزيابي مشاوران بالقوه براي واگذاري مطالعات است.
بطور كلي مراحل قانوني انتخاب مشاور، ابزاري براي ايجاد رقابت، تشخيص و ارزيابي مشاوران مي‌باشد. شرايط استعلام و قرارداد بايد مشاور را به خواسته‌هاي كارفرما (زمان، كيفيت و قيمت مناسب) هدايت نمايد. لذا متن استعلام براي ارسال به مشاوران پايه يك و دو راه و راه آهن تنظيم شد كه در آن عوامل موثر بر انتخاب مشاوران مشخص شد .رزومه شركتهايي كه سابقه كار مهندسي ارزش دارند يا مدعي موضوع مي‌باشند (حدود 25 شركت)،  گردآوري و توان ايشان ارزيابي شد كه 10 مشاور براي جوينت شدن با مشاوران پايه يك و دو مناسب تشخيص داده شد و در استعلام‌ها استفاده از ايشان توصيه شد. براي هر يك از استعلام‌ها (شش استعلام) مدارك لازم مشتمل بر نحوه ارزيابي فني و مالي تنظيم و ارائه گرديد. اين متن شرايط همكاري مشاوران پايه يك و دو راه و راه‌آهن با مشاورين مهندسي ارزش را مشخص نموده و آنها را در جهت خواسته‌هاي كارفرما از تيم مناسب و كيفيت مورد نظر هدايت مي‌نمايد كه اين شرايط با درج در ضمائم قرارداد، لازم‌الاجرا مي‌شود. اهم نكات قابل توجه در تنظيم استعلامها به شرح ذيل است:
•    مراعات مقررات و دستورالعمل‌هاي لازم‌الاجرا (قبلاً در برخي از موارد مراعات نمي‌شد).
•    مشخص نمودن دستورالعمل اجرايي مطالعات مهندسي ارزش (دستورالعمل پيشنهادي طرح ماورا)
•    تناسب معيارهاي ارزيابي مالي و فني با شرايط طرح و شرايط كاري مشاور.
•    تاكيد بر معرفي تيم خبره و متناسب پروژه (در قبل اين موضوع تا مرحله پيش‌كارگاه به تعويق مي‌افتاد).
•    محدود نمودن زمان مطالعه به 4 ماه.
•    مجزا نمودن بخشي از مبلغ قرارداد براي پرداخت حق‌الزحمه به اعضاي تيم.
•    ارائه گزارش شناخت پروژه تا مشاوران مدعو با توجه به شرايط طرح پيشنهاد خود را ارائه نمايند.
•    عدم پيش‌بيني شركت مستقل براي خدمات پشتيباني.
متن شرح خدمات مطالعات گرچه به صورت راهنما از سوي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري منتشر شده ولي نياز به تطبيق با شرايط پروژه‌هاي شركت داشت. پروژه‌هاي شركت اول ماهيت زيربنايي و عمراني دارند، دوم پيش‌نياز ارائه خدمات در بخش حمل‌ونقل هستند و سوم اينكه ازنظر هزينه‌اي بسياربزرگ محسوب مي‌شوند. لذا شرح خدمات به تناسب اين شرايط و تجارب قبلي بازنگري و ارتقاء يافت. اهم نكات قابل توجه در تنظيم شرح خدمات جديد به شرح ذيل است:
-    منظور نمودن موضوع مديريت ريسك در شرح خدمات.
-    ضرورت تهيه مدلهاي مناسب ارزيابي ايده‌ها شامل مدل هزينه، ترافيك بالحاظ اصول اقتصاد مهندسي.
-    درج ضرورت تهيه نقشه‌هاي اوليه براي امكان بررسي راه‌حل‌هاي مطرح شده.
-    قيد نمودن وظيفه بررسي هماهنگي پيشنهادها با شرايط قراردادهاي پيمانكاري و مشاوره‌اي موجود.
-    درخواست گزارش تحليلي تجربه مطالعات مهندسي ارزش.
-    منظور نمودن برگزاري دوره آموزشي دو روزه براي اعضاي تيم.
-    اضافه نمودن وظيفه تهيه پوستر و بروشور نتايج مطالعه.
استفاده از خدمات مديريت طرح در خصوص مطالعات مهندسي ارزش فقط در شركت ساخت سابقه دارد و تاكنون نمونه ديگري دراين خصوص يافته نشده است. شرح خدمات اين موضوع با توجه به شرح خدمات عمومي مديريت طرح و بنا به تجربه كارهاي قبلي بازنگري و ارتقاء يافته است. نكات قابل توجه در تنظيم شرح خدمات جديد مديريت طرح به شرح ذيل است:
-    بكارگيري متخصصين مختلف براي كنترل مطالعات مهندسي ارزش.
-    توجه به موضوعات كنترل كيفيت، زمان و هزينه در تمام مراحل فرآيند مطالعات.
-    ارتقاء تدريجي مستندسازي و تيپ نمودن فرمهاي كاري بوسيله مشاور مديريت طرح.
براي تسهيل انجام و كنترل امور تكراري و همسان نمودن مطالعات و پرهيز از مفصل شدن يا جا افتادن اطلاعات تحويلي، لازم است فرمت گزارشات مشابه با هم تعريف شود و براي ارائه گزارش پيشرفت از فرمهاي مشخص استفاده شود. در همين راستا فرمت تنظيم گزارشان پيشرفت كار، پيش‌مطالعه و گزارش نهايي براي مطالعه مهندسي ارزش تعريف گرديد و به مشاوران مرتبط ابلاغ و در استعلام خدماتها منظور شده است.
با عنايت به جديد بودن موضوع مهندسي ارزش در كشور (حدود ده سال سابقه) و به منظور آشنايي مديران و كارشناسان ذيربط شركت با موضوع مهندسي ارزش، توجه به فرهنگ سازي، اطلاع‌رساني و تبليغات ضروت دارد. ضمن اينكه ماحصل نتايج مطالعات بايستي اطلاع‌رساني گردد تا در معرض استفاده و يا نقد ديگران قرار گيرد. فهرست‌برداري از كليه منابع فارسي و لاتين مرتبط با موضوع مهندسي ارزش كه در گروه مهندسي ارزش و بهره‌وري موجود بود، صورت گرفت. اين فهرست شامل مقالات، كتب، گزارشات و مدارك پروژه‌هاي قبلي و همچنين قوانين و مقررات مرتبط مي‌باشد.
3-2- فعاليتها در سازمان بنادر و دريانوردي
سازمان بنادر و دريانوردي از سازمانهاي فعال در مهندسي ارزش از شكل‌گيري ماورا تا كنون بوده و اكنون کارگروه مهندسي ارزش سازمان بنادر و دريانوردي متشکل است از هفت نفر از متخصصین و مدیران سازمان که با حکم مدیرعامل تعیین می‌شوند و نظارت بر فعاليتهاي مرتبط را برعهده دارند. با استفاده از تجارب شركت ساخت و با تعامل افراد اصلي كه قبل از اين در طرح ماورا در شبكه متخصصان ارزش شبكه بزرگي را شكل داده‌اند، مهندسي ارزش با سرعت و كيفيت مناسبي در اين سازمان توسعه يافته است. در پیش‌نویس نظام‌نامه مهندسی ارزش سازمان بنادر و دریانوردی، مأموریت اصلی، ثبت فرآیندی است جهت گسترش و ارزیابی کمی و کیفی فعالیت‌های مهندسی ارزش به‌منظور بالا بردن سطح بهره‌وری پروژه‌ها و خدمات سازمان بنادر و دریانوردی. این نظام‌نامه به همراه چهار راهنمای پیوست، بر اساس قوانین داخلی و خارجی مهندسی ارزش و همچنین بر اساس تجارب اجرای مهندسی ارزش در بنادر و سایر حوزه‌های حمل و نقل دریایی کشور تدوین شده است. اهداف سازمان از تشكيل كارگروه و فعاليت در مهندسي ارزش عبارتند از:
- زمینه‌سازی برای توسعه و بهره‌گیری از فرآیندهای مهندسی ارزش در سازمان.
- اولویت‌بندی پروژه‌ها، بسترسازی و پیاده‌سازی شرایط انجام مطالعات مهندسی ارزش.
- نظام‌مند شدن تعامل مؤثر حوزه ستادی و بنادر در خصوص پیاده‌سازی مهندسی ارزش.
- فراهم کردن شرایط اجرای موفق مطالعات و برنامه‌های مهندسی ارزش.
- ایجاد اطمینان از پیاده‌سازی صحیح مهندسی ارزش در سازمان.
تا كنون براي 20 پروژه بزرگ سازمان مهندسي ارزش صورت گرفته و در حال حاضر مطالعه ارزش ساماندهی ترافیکی بندر رجایی و مطالعه ارزش بندر دیلم در دست اجرا است.[5] البته در بندر امام خمینی پنج پروژه و در بندر خرمشهر نیز سه پروژه تاکنون با پیگیری مدیران بنادر مزبور مهندسی ارزش شده‌اند.
3-3- فعاليتها در شرکت راه‌آهن جمهوري اسلامي ایران
در آن شركت مرکز تحقیقات راه‌آهن مسئول انجام مطالعات مهندسي ارزش است و فعالیتهای آموزشی-اجرایی در قالب برگزاری دوره مقدماتی و پیشرفته و سطح يك و دو در ستاد و نواحی آن در حال برگزاری و پیگیری جدی است. تاکنون مطالعات مهندسی ارزش چهار پروژه پایان یافته همچنین در حال حاضر پروژه مهندسی ارزش سنکرون‌سازی زمان علایم و ارتباطات راه‌آهن که می‌توان آن را مدیریت ارزش نیز تلقی نمود، در حال اجرا است.
3-4- فعاليتها در شركت فرودگاه‌هاي کشور
شرکت فرودگاه‌های کشور در رابطه با مهندسی ارزش با در خدمت درآوردن مدیر طرح از بخش خصوصی برای پروژه‌های فرودگاهی با اتکا بر کارگروه مهندسی ارزش که ترکیبی از دانش آموختگان طرح ماورا و مدیران ارشد شرکت است، اقدامات مناسبی انجام داده و در سال گذشته یک پروژه مهندسی ارزش در فرودگاه رشت و دو پروژه در فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) انجام شد و پروژه‌هايي نيز در سالهاي قبل داشته‌اند.
3-5- فعاليتها در ساير سازمانها و شركتهاي تابع وزارت راه و شهرسازي
در ادارات کل راه و شهرسازی استان یزد و قزوین نیز در سال گذشته آموزش سطوح مختلف مهندسی ارزش انجام شده و مطالعات مهندسی ارزش برخي پروژه‌های راهسازی و بهسازی بزرگ استاني برگزار شد. البته در استان‌های اصفهان، خراسان رضوی و تهران نیز فعالیتهای محدودی در زمینه مهندسی ارزش در سال 90 و سال جاری صورت گرفته است.
3-6- فعاليتها در ساير سازمانها و شركتهاي تابع وزارت راه و شهرسازي
در سازمان راهداري و حمل ونقل جاده‌اي، سازمان هواپیمایی کشوری، سازمان هواشناسی، شرکت آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک، شرکت عمران شهرهای جدید، سازمان ملی زمین و مسکن و سایر سازمانهای زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی با توجه به نقش بهره بردار و عدم وجود پروژه های عمرانی در حال حاضر و در سال گذشته علیرغم امکان تعریف پروژه‌های برنامه‌ریزی ارزش و مدیریت ارزش، فعالیت خاصی صورت نگرفته است.
البته در ستاد وزارت راه در سال 86 پروژه ارزشمند برنامه‌ریزی ارزش ضوابط و شیوه کاهش ارتفاع خط پروژه انجام شده که تاکنون باعث صرفه‌جویی‌های فراوان و ابلاغ سیاستهای کلی وزارت راه به مشاوران و اصلاح آیین نامه 161 طرح هندسی راهها (اصلاحات به شماره نشريه 415 چاپ و اجباری شده است) گرديده است و از جمله مهمترين پروژه‌های قابل ذکر در وزارت راه‌و شهرسازی است.
اتاق فكر حوزه مشاوران جوان در ستاد وزارت،كارگروهي را با عنوان بررسي نحوه پياده‌سازي مهندسي ارزش در وزارت راه‌وترابري تشكيل داده‌ كه هدف ‌آن پيگیری انجام مطالعات ارزش در پروژه‌هاي متعدد اين وزارتخانه مي‌باشد. همچنين طرح تحقیقاتی کاربرد مهندسی ارزش در طرحهای شهرسازی، توسط مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی، برای وزارت در سال1389 انجام شد. علاوه بر آن طرح تحقیقاتی استفاده از مهندسی ارزش برای طراحی فضاهای آموزشی و ساختمان برای سازمان نوسازی و تجهیز مدارس و طرح كاربردي نمودن مهندسي ارزش در حوزه شهرسازي (امكان‌سنجي كاربرد آن در طرح‌هاي توسعه و عمران) توسط مرکز تحقیقات مسکن در سال 1389 انجام شد.

4-    ضعفها، تهدیدها و تنگناهاي كاري در حوزه مهندسي ارزش
4-1-    فقدان ضمانتهاي اجرايي مقررات ذيربط: در قوانين و دستورالعمل‌هايي كه از سوي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري ابلاغ گرديده، مطالعات مهندسي ارزش در طرحهاي بزرگ ضروري شمرده شده ليكن ضمانت اجرايي قوانين موجود و بازخواست نتايج آن از سوي مراجع ذيربط وجود ندارد و چه بسا طرحهايي كه طبق مقررات بايستي مطالعه مهندسي ارزش شوند ولي نمي‌شوند يا از نتايج مطالعه استفاده نمي‌شود.
4-2-    عدم وجود رتبه‌بندي مشخص و رسمي براي مشاوران مهندسي ارزش.
4-3-    عدم مشاركت فعال مشاوران طرح و اعضاي تيم كارفرمايي در مطالعات: گاهي مشاوران طرح كه به عنوان طراح پروژه بوده و يا نمايندگان دفاتر فني و اجرايي كه اطلاعات كافي و كاملي از پروژه را در اختيار دارند، در جلسات و كارگاه‌هاي مهندسي ارزش حضور تمام وقت ندارند يا بصورت مناسب با عوامل تيم همكاري نمي‌نمايند و يكي از علتهاي آن اتمام مطالعات طرح و ذينفع نبودن مشاور طراح و عوامل كارفرمايي از بازنگري‌هاي ناشي از مطالعه ارزش مي‌باشد و رفع اين مشكل نيازمند در نظر گرفتن حق‌الزحمه بازنگري براي مشاوران طراح و حضور مديران در برخي جلسات جهت استفاده از جايگاه آنها براي مشاركت فعال مشاوران طرح مي‌باشد.
4-4-    انتخاب نامناسب پروژه: كه در ادامه توضيح داده خواهد شد.
4-5-    نبود پيگيري لازم براي اجراي پيشنهادهاي مطالعه ارزش: گاهي مشاهده مي‌شود دفتر مسئول مطالعات مهندسي ارزش، وظيفه خود را تا پايان مطالعات و ارائه گزارش نتايج تعريف مي‌نمايد و به مرحله پس‌مطالعه توجه ندارد. در حالي كه كسب نتيجه از مطالعات منوط به مرحله پس‌مطالعه مي‌باشد و پيگيري مستمر (تا حصول نتايج و اجراي پيشنهادات يا دريافت پاسخ قانع‌كننده از دلايل عدم اجراي نتايج) ضرورت دارد تا گزارش مطالعات مهندسي ارزش عملياتي شود و تصوير ذهني مديران از مطالعات مهندسي ارزش اصلاح گردد.
4-6-    كمبود حمايت مديران ارشد: حمايت مديران عالي از مطالعات مهندسي ارزش و حضور آنان در جلسات كارگاه يا درخواست نتايج و تاكيد بر عملياتي شدن آنها خود عاملي براي بهبود مطالعات و اثربخشي بيشتر آن مي‌گردد.
4-7-    عدم وجود فرآيند گردش كار مناسب مطالعات تا پيگيري جهت اجراي مصوبات: گردش‌كار و فرآيند مناسب مهندسي ارزش بصورت گام به گام با تعهدات طرفين در شركت وجود ندارد كه بايد تدوين و فرآيند آن در داخل شركت قانونمند و داراي ضابطه اجرايي باشد. اين موضوع از حيث ابهام در مسئوليت‌ پيگيري نتايج مطالعات ارزش نيز مطرح است زيرا گاهي دفاتر كارفرما و مشاور طرح بازطراحي و تهيه طرح جديد را زحمت تلقي و انجام نمي‌دهند و به دلايل مختلف نتايج مطالعات ارزش بدون وجود مشكل فني، رها مي‌گردد. پيشنهاد مي‌گردد دستورالعمل يا فرآيند گردش كار مناسب در اسرع وقت آماده و به تصويب هيات مديره برسد.
4-8-    زحمت بروكراسي:  بروكراسي اداري براي اخذ اطلاعات و تبادل نظرات در بين واحدهاي اداري مرتبط لازم است ولي متاسفانه گاهي معطلي بيش از حد مكاتبات در ادارات تابعه و عدم پاسخگويي به موقع مديران مانعي بزرگ براي پيشبرد منظم مطالعات در فرصت كوتاه ايجاد مي نمايد.
4-9-    ناهماهنگي سازمانهاي تابعه وزارت راه: در حد وزارت راه، سازمانهاي متعددي در امر مهندسي ارزش فعاليت دارند (سازمان بنادر و دريانوردي، ادارات كل راه‌وشهرسازي استان‌ها و شركت راه‌آهن جمهوري اسلامي) ليكن بين خود، اطلاع‌رساني يا هماهنگي و تبادل تجارب ندارند و امكان ايجاد رويه‌هاي مشترك نيز وجود ندارد.
4-10-    عدم استفاده مطلوب از دانش تيم : جلسات و كارگاه‌هاي مهندسي ارزش با گرد هم آوردن بهترين متخصصان و بحثهاي سازمان‌يافته در خصوص بهبود پروژه، حاوي بحثها و اطلاعات ذيقيمتي براي بهبود ديگر پروژه‌ها نيز مي‌باشند ولي اين اطلاعات معمولاً مدون نشده و از دست مي‌‌رود. امروزه روشهايي براي مديريت دانش در مطالعات مهندسي ارزش مدنظر است كه جا دارد در مطالعات مهندسي ارزش وزارت راه نيز از آنها استفاده شود.

5-1-    راهبردها و اقدامات پيشنهادي در دوره‌ کوتاه‌مدت
5-2-    پيشبرد مطالعات در دست انجام تا حصول نتيجه لازم و همچنين پيگيري براي اطلاع از وضعيت نتايج پروژه‌هاي مطالعه شده در سالهاي قبل و به نتيجه رساندن آنها.
5-3-    انجام مكاتبات لازم با معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري در خصوص مشكلات موجود در بخشنامه‌هاي مرتبط همراه با پيشنهادات به منظور چاره‌جويي و رفع مشكلات.
5-4-    اتخاذ مكانيزم تشويق‌هاي مادي و معنوي براي همكاران و كارشناسان تيم مهندسي ارزش از دفاتر مختلف يا ديگر مهندسان مشاور در راستاي همكاري موثر در انجام مطالعات، كه حسب مورد در تيمهاي مهندسي ارزش عضويت دارند.
5-5-    پيگيري مستمر براي اجراي پيشنهادهاي مطالعه ارزش: تا حصول نتايج و اجراي پيشنهادات يا دريافت پاسخ قانع‌كننده از دلايل عدم اجراي نتايج.
5-6-    برگزاري ادواري دوره‌هاي مقدماتي و مباني نظري (سطح يك و دو) و برگزاري دوره‌هاي آموزشي تخصصي مهندسي ارزش (سطح سه و چهار) براي مديران و كارشناسان علاقه‌مند شركت.
5-7-    حمايت مديران ارشد سازمان از برنامه هاي مهندسي ارزش در جلسات مديريتي همراه با بازخواست نتايج از دفاتر تابعه.
5-8-    تقويت ساختار سازماني واحد مسئول مهندسي ارزش براي امكان مديريت و نظارت بر پروژه‌هاي مهندسي ارزش همراه با استفاده از مشاور مطلع و كارآزموده در اين زمينه.
5-9-    تعريف پروژه‌هاي پژوهشي براي بهبود و بومي‌سازي مطالعات مهندسي ارزش در سازمان يا شركت موردنظر، مستندسازي نتايج پروژه‌هاي انجام شده، استفاده از تجارب سازمانهاي مرتبط، موفق و فعال كشور در زمينه مهندسي ارزش.
5-10-    تبادل تجارب بين سازمانهاي تابعه وزارت راه كه در امر مهندسي ارزش فعاليت دارند و پيگيري براي ايجاد يك كميته يا شوراي مشترك در راستاي هماهنگي و اتخاذ رويه‌هاي مشترك.
5-11-    تبادل‌ تجربيات‌ مؤثر در زمينه‌ مهندسي ارزش و بهره‌وري‌ و ارتباط مستمر با انجمن‌ مهندسي ارزش ايران و انجمن‌هاي بين‌المللي مهندسي ارزش از طريق:
5-11-1-    عضويت مديران مسئول شركت در انجمن‌هاي مزبور.
5-11-2-    اشتراك نشريات يا خبرنامه‌هاي مربوطه.
5-11-3-    انعكاس و انتشار دست‌آوردهاي مهندسي ارزش شركت در سطح داخلي و بين‌المللي.
5-11-4-    حضور در جلسات ذيربط.
5-12-    طراحي و پياده‌سازي مدل يكپارچه مديريت ارزشVM + مديريت دانشKM .
5-13-    پيگيري عضويت اعضاي تيم هاي مهندسي ارزش در انجمن‌هاي علمي مرتبط با مهندسي ارزش و بهره وري و اشتراك مجلات مرتبط و تشكيل يا ارتقاء وبسايت و وبلاگهاي مرتبط.

5-    شرح آسيب‌شناسي بكارگيري مهندسي ارزش در وزارت راه‌وشهرسازی
وزارت راه‌وشهرسازی مطالعات مهندسي ارزش را با شش پروژه در شرکت ساخت، دو پروژه در سازمان بنادر، سه پروژه در شرکت فرودگاه‌ها و يك پروژه در شرکت راه آهن در سال 1385 آغاز نمود كه اين پروژه ها تا 1387 و بعضی تا سال 1388 بطول انجاميد. دلايل مختلفي باعث طولاني شدن اين مطالعات گرديد. همچنين در سال 87 تعداد سه پروژه ديگر در حوزه ساخت و توسعه راهها در شرکت ساخت براي انجام مطالعات پيشنهاد گرديد كه آنها نيز در سالهاي 88 و 89 به اتمام رسيد كه تاخيرات انجام آنها نسبت به مرحله ابتدايي كمتر بوده است. همچنين دفتر فني و بررسي طرحهاي راه‌آهن مطالعه يك پروژه را نيز مستقلاً انجام داده است (راه‌آهن سريع‌السير تهران- اصفهان). شركت ساخت با توجه به تعدد پروژه‌هاي عمراني خود و ميزان بودجه اختصاص يافته براي انجام آنها و همچنين كمبود منابع مالي براي اتمام پروژه‌ها با رويكرد بهبود در آنها نيازمند انجام بيشتر مطالعات مهندسي ارزش در پروژه‌ها ‌بود. براي حصول نتايج بهتر و بهبود طرحها در آينده نياز به آسيب‌شناسي پروژه‌هاي گذشته و يافتن راه‌حلي جهت استفاده از نتايج به طور كامل در فاز اجرا حس می‌شود. شرح آسيب‌شناسي بكارگيري مطالعات مهندسي ارزش در سه سطح كارفرما، الزامات قانوني و مشاوران مهندسي ارزش ارائه مي‌گردد.
الف) آسيب شناسي تهدیدات و ضعفهای عرصه قوانين و مقررات: قوانين و دستورالعمل‌هايي از سوي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري ابلاغ گرديده كه مي‌توان به "دستورالعمل ارجاع كار و انعقاد قرارداد با واحدهاي خدمات مهندسي ارزش (نشريه 32918)"، "دستورالعمل مهندسي ارزش در ساخت (VECP) و همچنين مواد قانوني برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه در خصوص مهندسي ارزش اشاره نمود. به نظر مي رسد اين قوانين داراي ضعف‌هايي مي باشد كه در زير به آنها اشاره مي‌شود.
الف-1) در مقررات مزبور بر ضرورت انجام مطالعات مهندسي ارزش در طرحهاي بزرگ تاكيد شده ليكن فقدان ضمانت اجرايي قوانين موجود كه در بند 4-1 اشاره شد، بر عملياتي نشدن مقررات بسيار موثر بوده است. در نتيجه چه بسا طرحهايي كه طبق مقررات بايد مطالعه مهندسي ارزش شوند ولي نمي‌شوند يا از نتايج مطالعه استفاده نمي‌شود.
الف-2) در خصوص حق‌الزحمه پيشنهادي مطالعات مهندسي ارزش ابهام وجود دارد. هرچند در برخي از كشورها حق‌الزحمه مشاوران ارزش به صورت درصدي از صرفه جويي حاصله است ولي در بخشنامه‌هاي ابلاغي با اين مقوله مطابق ديگر مشاوران رفتار شده است.
الف-3) رتبه‌بندي براي انتخاب مشاوران مهندسي ارزش وجود ندارد. مطابق بخشنامه هاي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري مطالعات مهندسي ارزش به مشاوران رتبه‌بندي شده در همان رشته فني سپرده مي‌شود. اين در حالي است كه اين مشاوران معمولاً توان و تجربه و صلاحيتهاي لازم براي مطالعات مهندسي ارزش را ندارند. ضمناً تعداد شركتهاي توانمند براي انجام مهندسي ارزش نيز دچار كمبود نسبي است البته اين موضوع بويژه در سالهاي گذشته بارز بوده و با تعميم تدريجي دوره‌هاي آموزشي و تجربيات عملي كاهش يافته است.
الف-4) بخاطر كوچك بودن رقم نسبي حق‌الزحمه مطالعات مهندسي ارزش، اينگونه شرکتها به جهت تمرکز در بخشهاي ديگر اولا کمتر رغبت به انجام مطالعه مهندسي ارزش دارند ثانيا برخي از اين شركتها مهندسي ارزش را بعنوان پيش درآمد حضور در بخشهاي مختلف طراحي و نظارت ديده و صرفا آنرا بعنوان سکوي پرتاب مي‌بينند و اين مهم آنان را از کيفيت مطلوب مطالعه دور مي‌نمايد
الف-5) علیرغم اهمیت بسیار بالای دستورالعمل مهندسي ارزش در دوره ساخت (VECP) اجرای آن کاملا اختیاری بوده و نمونه‌های موفقی از نتایج بکارگیری آن به کارفرمایان معرفی نشده است. ترويج اين دستورالعمل ساده‌تر از روش متعارف مطالعات مهندسي ارزش است ولي عملاً كمتر به آن توجه شده است.

 ب) آسيب شناسي مهندسي ارزش در ساختار كارفرما:
ب-1) ميزان حمايت مديريت ارشد یا عالي از مطالعات و حضور آنان در جلسات كارگاه خود عاملي براي بهبود مطالعات و اثربخشي بيشتر آن مي‌گردد كه اين مهم در سوابق انجام مطالعات قبلي وزارت بسيار كمرنگ ديده شده و حضور پررنگ و موثر آنان حداقل در چندين مطالعه لازم است.
ب-2) عدم مشاركت فعال مشاوران طرح و اعضاي تيم در مطالعات كه در بند 4-3 توضيح داده شد.
ب-3) ذهنيتهاي برخي مديران و كارشناسان نادرست است و در نتيجه عدم همراهي و حمايت مديران و كارشناسان را شاهد هستيم. دلایل ذهنيتهاي غلط و واهمه‌ي نادرست مديران عبارتند از:
•    عدم شناخت كافي و صحيح از مهندسي ارزش (رفع آن نيازمند فرهنگ‌سازي و آموزش‌هاي مستقيم و عملي مي‌باشد).
•    تجربيات ناموفق قبلي در كاربرد ابزارهاي بهبود و عدم اعتماد به ابزار جديد) رفع اين مشكل زمان‌بر است و مستلزم ارائه كارهاي موفق در طرحهاي مشابه مي‌باشد).
•    واهمه روبرو شدن با تغييرات كلان در طرح : در صورت همراهي و همكاري كارفرما در طول انجام مهندسي ارزش (تعريف پروژه، حوزه كاري، خطوط قرمز، تحليل ايده‌ها و ...) اين مشكل ايجاد نمي‌شود.
•    نداشتن فرصت: مهندسي ارزش زمان محدودي لازم دارد و بي‌توجهي به بهبود طرح ممكن است بعدا تبعات دشوارتري در پي داشته باشد. مثال اره كردن درخت با يك اره فرسوده كه وقت‌گير و انرژي‌بر است و ضرورت تيز كردن اره براي اين منظور قابل استفاده است.
•    شفاف شدن نواقص و زيرسوال رفتن برخي كارهاي انجام شده : اصولا مهندسي ارزش به عنوان ابزار بازرسي و تحقيق و ارزيابي كارهاي انجام شده تلقي نمي‌شود و بهبود طرح دلالت بر نقص و ضعف تلاشهاي قبلي ندارد.اين موضوع بايستي به ارزش‌جويان و به اعضاي تيم كاري يادآوري و در گزارشات كار به وضوح درج شود.
ب-4) سيستمهاي انگيزشي براي كارشناسان وزارت و مشاوران طرح وجود ندارد. بسياري از كارشناسان از دفاتر فني و اجرايي هستند و مشغله هاي زيادي در دفاتر خود دارند و دعوت از آنان جهت حضور در تيم به نوعي افزايش حجم كاري را براي آنان در پي دارد. همچنين تعدادي از كارشناسان مشاور طرح كه در تيم عضو هستند از كارهاي روزمره خود بازمي‌مانند، لذا پيشنهاد مي‌شود سيستمي جهت تشويق مادي و معنوي كارشناسان كارفرما و مشاوران طرح كه در تيم مطالعه مهندسي ارزش عضو مي‌باشند، تعريف گردد.
ب-5) فرآيند گردش كار مناسب مطالعات تا پيگيري جهت اجراي مصوبات وجود ندارد.
از عمده دلايل و ضعفهاي مهندسي ارزش در ساختار كارفرمائي را مي توان عدم وجود گردش‌كار و فرآيند مناسب مهندسي ارزش بصورت گام به گام با تعهدات طرفين مي‌باشد كه بايد اين مهم برطرف شود و فرآيند آن در ساختار داخلي شركت يا سازمان مربوطه قانونمند و داراي ضابطه باشد و كسي توانايي عدول از آن را نداشته باشد. در غير اينصورت مانند وضعيت فعلي ابهام در مسئوليت‌ پيگيري نتايج مطالعات ارزش از سوي دفاتر كارفرما و مشاور طرح وجود دارد. بويژه آنكه گاهي دفاتر كارفرما و مشاور طرح زحمت بازطراحي و تهيه طرح جديد را صورت نمي‌دهند و به دلايل مختلف نتايج مطالعات ارزش بدون وجود مشكل فني، رها مي‌گردد. لذا وجود دستورالعمل يا فرآيند گردش كار مناسب كه به تصويب هيات مديره يا مديران ارشد رسيده باشد، لازم است.
ب-6) برخي از مديران بر روند انجام مهندسي ارزش اشراف و آشنايي ندارند. این موضوع باعث توقعات خلاف واقع و نيز ايجاد تصوير نادرست از مجموعه فعاليتهاي مهندسي ارزش مي‌گردد. منجمله باعث انتخاب نامناسب پروژه براي مطالعات مهندسي ارزش مي‌شود. بهترين زمان براي انجام مطالعات مهندسي‌ارزش در اوايل فاز 2 (طراحي تفصيلي) مي‌باشد. در برخي از پروژه‌ها پيشرفت اجرايي طرح مانع بكارگيري نتايج مطالعات مهندسي‌ارزش است. در برخي از پروژه‌ها در زماني كه هنوز طرحي تهيه نشده، مهندسي ارزش آغاز شده (مثل باند دوم محور قم - گرمسار) گويا قصد امكان‌سنجي طرح را داشته‌اند و اشتباهاً سراغ مهندسي ارزش رفته‌اند. مواردي هم وجود دارد كه مطالعات مهندسي ارزش را به عنوان كنترل مطالعات مشاور تهيه كننده طرح مدنظر قرار داده‌اند يا مهندسي ارزش براي اصلاح ندانم‌كاري در يك پروژه (چاره‌جويي و درآوردن سنگي كه در چاه انداخته شده است) و يا مهندسي ارزش بجاي بازرسي (كشف سوء استفاده احتمالي) و مهندسي ارزش براي معطل كردن نهادهاي متقاضي يك پروژه بكار گرفته شده است كه همگي اينها با ماهيت مطالعات مهندسي ارزش تفاوت دارد.
ب-7) برخي مديران بي‌انگيزه‌اند. در بسياري از ادارات عملا به رفع و رجوع كارهاي روزمره اهميت بيشتري داده مي‌شود تا مباحث بهبود و تحول كاري. به نظر می‌رسد علت اصلي اين مشكل، فقدان يا نقص نظام ارزشيابي مديران و واحدهاي سازماني است كه نتيجه آن بي‌انگيزه بودن برخي مديران براي تحول و بهبود طرحها مي‌باشد.
ب-8) انتخاب نامناسب اعضاي تيم: مهمترين عامل موفقيت مطالعات مهندسي ارزش، انتخاب تيم مناسب و متشكل از تمام ذينفعان و كارشناسان خبره مي‌باشد. در برخي مطالعات حضور نمايندگان دفاتر فني و اجرايي يا ذينفعان رعايت نشده و  نقص تيم مي‌تواند به صحت و كفايت نتايج مطالعات ارزش خدشه وارد كرده و آن را به نتايج فاقد قابليت اجرايي سوق دهد. لذا نظارت دقيق بر عوامل و اعضاي تيم مطالعات و جامعيت تيم نقش اصلي در موفقيت مطالعات دارد.

ج) آسيب شناسي مهندسي ارزش در عرصه مشاوران ارزش:
ج-1) انتخاب نامناسب اعضاي تيم: مهمترين عامل موفقيت مطالعات مهندسي ارزش انتخاب تيم مناسب و متشكل از كارشناسان چند رشته‌اي مي‌باشد. نقص تيم يا عدم تجربه و تخصص اعضاي تيم مي‌تواند به صحت و كفايت نتايج مطالعات ارزش خدشه وارد كرده و آنرا به نتايج كم ارزش و يا فاقد قابليت اجرايي سوق دهد. در يك تيم كامل بايد كليه ذينفعان پروژه حضور داشته باشند تا نتايج حاصله بهترين باشد.
ج-2) راهبري جلسات بدون رعايت زمانبندي و پشتيباني مناسب: اگر راهبري و پشتيباني به خوبي صورت نپذيرد،. در اثربخشي مطالعات بسيار تاثيرگذار مي‌باشد. لذا نياز است كه شركتهاي مشاور مهندسي ارزش راهبران مسلط بر فرآيند مهندسي ارزش را در پروژه‌ها استفاده نمايند و از تيم راهبري مناسب براي انجام مطالعات استفاده نمايند و نيز آموزشهاي لازم را به تيم منتخب خود ارائه نمايد. زمانبندي مناسب از نظر امكان حضور قريب به اتفاق اعضاي تيم اهميت دارد همچنين نقش راهبري و مشاور ارزش و پشتيباني در پيشگيري از طولاني شدن برنامه كار بارز است.
ج-3) راهبري مطالعات بايد به برنامه كاري و فرآيند مهندسي ارزش پايبندي كاملي داشته باشد. زيمرمن در زمينه فلسفه برنامه كار مهندسي ارزش مي گويد: "شركت‌كنندگان در مطالعه ارزش بايد نسبت به ناديده گرفتن رويكرد گام به‌گام برنامه كار هشدار داده شوند. جايي كه به برنامه كار بي‌توجهي شود، مطالعه ارزش به بازنگري طراحي تبديل خواهد شد." در مطالعات مهندسي ارزش تخطي از برنامه كار غيرمجاز است و كليه گامهاي مطالعات بايد طبق برنامه انجام شود تا چارچوب كار مطالعه حفظ گردد و تنگي يا وسعت زمان از كيفيت مطالعه نكاهد.
ج-4) يکي از نکات قابل توجه در موفقيت يک مطالعه مهندسي ارزش استفاده مشاور از يک تيم کامل و بدون نقص براي پيشبرد مراحل مطالعه و استقامت،‏ پایداری و پیگیری اين تيم براي حصول نتايج است. اين مهم موجب انجام مراحل بصورت کامل و پيگيري بخشهاي مختلف کار مي‌گردد در روند مطالعه پيگيري فراواني براي تشکيل تيم،‏ دريافت اطلاعات،‏ تعامل با بخشهاي ذينفع‏، تشکيل مناسب کارگاه‌ها با حضور اعضاي تيم، پيشبرد فازهاي مختلف کارگاه در زمانبندي مناسب، جلوگيري از تضاد منافع اعضاي حقوقي در روند کار، تشکيل کارگروه‌ها و پيگيري مراحل توسعه و نهايتا ارايه و دفاع از گزينه‌هاي نهايي ضرورت پيدا مي‌نمايد.

6-    نحوه انتخاب پروژه‌ها براي مطالعات مهندسي ارزش
تعداد پروژه‌هاي در دست اقدام در برخي از سازمانها و شركتهاي تابعه وزارت بسيار بالاست (مثل شركت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل‌ونقل كشور). در اين صورت شناخت و اولويت‌بندي آنها (از نظر نياز به انجام مطالعات مهندسي ارزش) به صورت متمركز بسيار سخت است و براي انتخاب تعدادي ازپروژه مناسب، بهتر است به صورت غيرمتمركز يا فيلتر تدريجي اقدام نمود يعني ابتدا از هر يك از معاونتها يا دفاتر فني استعلام صورت گيرد تا پروژه‌هايي را بر حسب معيارهايي نظير معيارهاي ذيل پيشنهاد نمايند:
الف- وضعيت پيشرفت مطالعه و اجراي پروژه: استفاده از ابزار مهندسي ارزش در مراحل مختلف هر پروژه مقدور مي‌باشد با اينحال هرچه مراحل مطالعه و اجرايي آن پيشرفت نموده باشد، اصلاح و تغيير آن دامنه محدودتري خواهد داشت. بنابراين پروژه‌هايي كه در مرحله طراحي هستند يا در اوايل اجرا هستند براي اعمال مهندسي ارزش مناسبتر هستند.
ب- برآورد ميزان اعتبار مورد نياز جهت اتمام پروژه: براي استفاده از ابزار مهندسي ارزش معمولا پروژه‌هايي با برآورد هزينه بالاتر مدنظر قرار مي گيرند تا ارزش افزوده بيشتري از اين طريق حاصل گردد.
ج- پيچيدگي پروژه ويا امكان تغيير آن: وجود پيچيدگي در يك پروژه از ابعاد مختلف مانند فني، اجتماعي و شرايط جغرافيايي، زيست محيطي و ... باعث ايجاد بستر مناسب جهت امكان استفاده از خلاقيت در آن مي‌گردد. بنابراين پروژه‌هايي با پيچيدگي بالاتر براي انجام مهندسي ارزش مناسبتر هستند.
د- تاثير بر ديگر پروژه ها يا امكان تكرار نتايج در ديگر پروژه‌ها : چنانچه يك پروژه عمراني در ارتباط با پروژه‌هاي مهم ديگري (نظير ديگر محورهاي ترابري يا بهبود عملكرد بنادر ، معادن يا كارخانجات مهم) باشد و تاثيرگذار بر بهبود عملكرد آنها باشد، براي انجام مهندسي ارزش مناسبتر است.
هـ- حوزه تحت تاثير پروژه (ملي/بين‌المللي/منطقه‌اي): تاثير يك پروژه ممكن است در سطح بين‌المللي (نظير محورهاي ترانزيتي) يا در سطح چند استان باشد و يا ممكن است دامنه محدودتري در حد يك يا چند شهرستان داشته باشد. هرچه دامنه تاثير يك پروژه جامع‌تر باشد، آن پروژه براي اعمال مهندسي ارزش مناسبتر است.

7-    مدت انجام مطالعات مهندسي ارزش
يكي از چالشهاي قابل توجه مطالعات مهندسي ارزش انجام شده در وزارت راه طولاني بودن دوره انجام بوده است و متاسفانه غالباً هر مطالعه، حدود يك سال به طول مي‌انجامد كه باعث فرسايش انرژي اعضاي تيم، مضاعف شدن هزينه‌هاي برگزاري مطالعات، كاهش اثربخشي نتايج مطالعات و يا حتي رها شدن نتايج بخاطر تغييرات مديريتي شده است يعني طولاني شدن مدت مطالعات باعث كاهش انگيزه‌ها، زحمت مضاعف براي مشاوران و كارفرما و كاهش انتفاع طرفين مي‌گردد. برخي روشهاي پيشنهادي براي كاهش اين دوره طولاني و غيرقابل قبول عبارت است از:
-    وجود دستورالعمل گردش كارها در نهاد كارفرما و بين كارفرما و مشاور
-    شروع گردآوري اطلاعات و مدارك طرح قبل از واگذاري.
-    كاهش زمان قراردادي به چهار ماه.
-    مشخص نمودن شرايط تيم مطالعاتي خبره و متناسب پروژه در اسناد استعلام.
-    تشكيل تيم مطالعه به موازات عقد قرارداد.
-    تمركز بر ارائه گزارشات مناسب پيشرفت كار و توجه کارفرما به آن.
-     برگزاري جلسات ادواري بین مشاور-کارفرما براي حل مشكلات.
-    اهتمام مشاور و اعضاي تيم به انجام صحيح و به موقع كارها.
-    تنظيم شرح خدمات سبك و گردش كار ساده براي پروژه‌هاي كوچك.

8-    نتيجه‌گيري
در وزارت راه‌وشهرسازی با توجه به تعداد پروژه‌ها و كمبود منابع مالي براي اجراي آنها و همچنين بهبود كيفي و فني طرحها و كاهش هزينه هاي آنها بايد از تكنيك‌هاي كاهش هزينه استفاده شود. مناسبترين تكنيك در شرايط كنوني و با توجه به زيرساختهاي آن، مهندسي ارزش مي‌باشد. براي استفاده بهتر از اين تكنيك بايد ضعفها و ايرادات آنرا به حداقل رساند. در جمع بندی براساس ضعفها و تهدیدهای آسیب شناسی شده، عمده ايرادات به شرح ذيل بيان مي گردد:
•    نبود حمايت كافي مديريت ارشد.
•    فقدان ضمانتهاي اجرايي مقررات ذيربط.
•    عدم وجود فرآيند گردش كار مناسب مطالعات تا پيگيري جهت اجراي مصوبات.
•    همكاري نامناسب مشاوران و ذينفعان طرح.
•    عدم انجام برخي از فازهاي برنامه كار يا فشردگي آنها.
•    عدم وجود رتبه‌بندي براي انتخاب مشاوران مهندسي ارزش.
•    نبود پيگيري لازم براي اجراي پيشنهادهاي مطالعه ارزش.
•    انتخاب نامناسب اعضاي تيم.
•    ابهام در پرداخت حق‌الزحمه مشاوران مهندسي ارزش.
•    طولاني بودن دوره انجام مطالعات مهندسي ارزش.
•    انتخاب نامناسب پروژه جهت مطالعات مهندسي ارزش.
•    بي‌توجهي به دستورالعمل مهندسي ارزش در دوره ساخت (VECP).

9-    پيشنهادها
بر اساس آسيب‌شناسي انجام شده، راهبردهای پيشنهادي براي بهبود گردش كار و كسب نتايج مطلوب و اثربخشي نتايج مطالعات ارزش ارائه مي‌گردد:
•    برگزاري دوره‌هاي آموزشي تخصصي مهندسي ارزش براي مديران و كارشناسان مرتبط وزارت.
•    حمايت مدير و معاونين وزارت از برنامه‌هاي مهندسي ارزش در جلسات مديريتي همراه با بازخواست نتايج از ادارات زیرمجموعه خود.
•    منظور نمودن مبلغ مناسبي در قراردادهاي مشاوران ارزش به عنوان پاداش و پرداخت آن متناسب با حصول نتايج موثر.
•    اتخاذ مكانيزم تشويقهاي مادي و معنوي براي همكاران و كارشنان شركت از دفاتر مختلف يا ديگر مهندسان مشاور در راستاي همكاري موثر در انجام مطالعات، كه حسب مورد در تيمهاي مهندسي ارزش عضويت دارند.
•    تهيه گردش كار جامع براي مطالعات مهندسي ارزش از ابتدا تا انتها جهت استفاده بهتر از نتايج.
•    انعكاس مشكلات موجود در بخشنامه‌هاي مرتبط به معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري همراه با پيشنهادها به منظور چاره‌جويي و رفع مشكلات.
•    ايجاد يا تقويت انجمنهاي صنفي و علمي مهندسي ارزش در بخش حمل‌ونقل در تعامل با سازمانها و شركتهاي تابعه وزارت.
•    تقويت ساختار سازماني واحدهاي مسئول مهندسي ارزش براي امكان مديريت و نظارت بر پروژه‌هاي مربوطه.
•    اهتمام جدي به كاهش زمان انجام مطالعات مهندسي ارزش.
•    تنظيم شرح خدمات مختصر (تيپ 2) و گردش كار ساده براي انجام فوري مطالعات مهندسي ارزش پروژه‌هاي كوچك.
•    حل مشكلات اجرايي كردن روش VECP در قراردادهاي پيمانكاري.
•    ايجاد بانك اطلاعاتي ايده‌ها براي تعميق مطالعات بعدي وتعميم نتايج در ديگر پروژه‌ها.
•    بازنگري و ارتقاء مستمر شرح خدمات مطالعات و شرايط قراردادي مهندسي ارزش (براي رفع معايبي كه در مطالعات قبلي به خوبي مراعات نشده است.)

در خاتمه تاكيد مي‌نمايد مطالعات مهندسي ارزش در كشورهاي پيشرفته سابقه تقريباً 50 ساله دارد و در كشور ما 10 سالي از عمر مهندسي ارزش و ورود دانش آن به كشور مي‌گذرد. اين مساله نيازمند اين است كه فرهنگ‌سازي و آموزشهاي لازم در زمينه اين تكنيك، توسط مراكز علمي و با حمايت كارفرمايان و مديران ارشد عرضه شود و مديران و كارشناسان با اهميت اين مطالعات آشنا شود و همچنين با تجربيات جهاني در پروژه هاي عمراني آشنا شوند. لذا بدين منظور در ادامه طرح ماوراء بايد طرحي در سازمانها و شرکتهای وزارت راه و شهرسازی بویژه شركت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل و نقل كشور برای بازآموزی و تکمیل طرح مزبور اجرا گردد تا اهميت استفاده از آن و نحوه بكارگيري اين ابزار براي همه مديران و كارشناسان ملموس گردد. اين طرح با اهداف گردآوری تجارب حاصله, انسجام فعالیتها, تحرک سازمانهای راکد، بازآموزی مدیران و کارشناسان و تعمیق فرهنگ مهندسی ارزش، بويژه با توجه به ادغامها و تغييرات ساختاري و مديريتي ضرورت دارد.

تشكر و قدرداني
لازم است در این قسمت از مدیر توانمند و پدر راستین پياده‌سازي مهندسي ارزش در وزارت راه (طرح ماورا) آقای دکتر محمدجعفر اکرام جعفری و دو وزیر حامی طرح، آقایان مهندس خرم و مهندس رحمتی و مدير عالي طرح آقاي دكتر كامران امامي تقدیر و سپاس فراوان بعمل آورده شود.

مراجع
1.    نظري، احد و رکوعي، سعيد، «آسيب‌شناسي ماهيتي و کالبدي مهندسي ارزش در ايران»،  سومين کنفرانس ملي مهندسي ارزش،  ١٣٨٧
2.    جعفرپور، امیر، و دیگران، «پياده سازي مهندسي ارزش،مقايسه رهنمودهاي آشتو و طرح ماورا»، دومين همايش ملي مهندسي ارزش، تهران، آذر 1384
3.    http://www.mojnews.com/fa/Miscellaneous/ViewContents.aspx?Contract=cms_Contents_I_News&r=1078031
4.    ناصريان، سيدمرتضي، « نگاهي به چالشها و فرصتهاي مهندسي ارزش در نهادهاي کارفرمايي»، همایش اول طرح ماورا، 1385
5.    سايت كارگروه مهندسي ارزش سازمان بنادر و دريانوردي http://ve.pmo.ir
6.    جعفرپور، امیر، امامی، کامران، «(Implementation of Value Engineering, Comparison Between AASHTO & MAVARA»،  كنفرانس جهاني مهندسي ارزش 2005- كويت
7.    سارنگ، عرب، امامي، رضوي، بروجردي، «فرصتها و چالشهاي مهندسي ارزش در ايران»، کنفرانس ملي مهندسي ارزش، 1389
8.    طرح تحقیقاتی «راهكارهاي كاهش هزينه احداث زيرساختهاي حمل و نقل جاده‌اي» پژوهشكده حمل و نقل – 1384
9.    مجله برنامه – شماره 117 – صفحه 16 – تيرماه 84 – سازمان مديريت و برنامه‌ريزي
10.    امامی، کامران، جعفرپور، امیر، «MAVARA, The First Value Engineering, Program in Iran»، كنفرانس جهاني مهندسي ارزش 2005- كويت
11.    جعفرپور، امیر، بروجردی، مصطفی، «نقشه راه مهندسي ارزش و سند راهبردی مهندسی ارزش در وزارت راه و ترابری»، سومين همايش ملي مهندسي ارزش، تهران، آذر1387
12.    جعفرپور، امیر، و دیگران، «تجارب بزرگترین طرح پیاده سازی مهندسي ارزش در خاورمیانه»، چهارمين همايش ملي مهندسي ارزش، تهران، دی1389
13.    جعفرپور، امیر، و دیگران، «نقش مؤثر ماشين آلات و تجهيزات راهسازي و راهداري در فرآيند مهندسي يا مديريت ارزش پروژه‌هاي زيربخش ‌حمل ونقل جاده‌اي»، دومين همايش ملي مهندسي ارزش، تهران، آذر 1384
14.    اکرام جعفری، محمدجعفر، جعفرپور، امیر، «کارآمدسازی مدیریت دانش در بخش دولتی، مروری بر تجارب وزارت راه و ترابری»، اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، بهمن1386
15.    طرح تحقیقاتی کاربرد مهندسی ارزش در طرحهای شهرسازی(امكان‌سنجي كاربرد مهندسي ارزش در طرح‌هاي توسعه و عمران)، داوودرضا عرب (مؤسسه پژوهشی-مهندسی راهبرد دانش پویا)، وزارت مسکن و شهرسازی(مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی)، 1389
16.    طرح تحقیقاتی استفاده از مهندسی ارزش برای طراحی فضاهای آموزشی، مجری مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان – برای سازمان نوسازی و تجهیز مدارس- 1389
17.    http://www.iranvalue.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=240&Itemid=255&lang=fa
18.    آئين‌نامه پيشنهادي نحوه كاربرد روش‌شناسي ارزش در طرح‌هاي توسعه و عمران شهري
19.    برنامه‌ريزی ارزش ضوابط تعيين ارتفاع خط پروژه    http://www.rdpi.ir/rdpi/index.php/2011-12-19-20-20-24

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا