دراسلا م به نظام تعلیم وتربیت بسیار تاکیدشده است که انسانها رابه فراگیری آموزشهای گوناگون توصیه وسفارش گردیده است تا درحهان اسلام استعدادهای  شکوفایی پدیدآید تا با پیشبرد نظام اسلامی درجهان هستی شده واین دین مبین خداوندی را عالم گیرکن ودرتعالیم روحبخش اسلام درزمینه های فردی واجتماعی ،تربیتی واخلاقی وکلیه شوون زندگی مبتنی برفطرت وبهترین راهنما انسانهااست .

نظامهای آموزشی وتربیتی باتوجه به بینش ونگرش درآن که باحقیقتی که نسبت به انسان داشته وهدفی که ازتعلیم وتربیت دارد که با اعتقادی که به رشد وحرکت انسان بسوی هدف مطلوب داشته استوارگردیده که این نگرشها مبانی تعلیم وتربیت هرنظامی را شکل می دهد ونظام آموزش وپرورش اسلامی مبتنی برسلسله مبانی خاصی بوده که از نگرش اسلام درمورد موضوعات ی منشا میگیرد که براساس این بینش حقیقت انسان وابعادوجودی وهدف آفرینش وکمال نهایی وحرکت بسوی آن رابعنوان تعلیم وتربیت اسلامی مورد توجه قرارداد که هدف ازتعلیم وتربیت اسلامی جز فراهم نمودن زمینه تکامل هرچه بیشترانسانها نخواهدبود.

تعلیم وتربیت چیست

وتعلیم درلغت به معنای یاددادن وآموزش است وتربیت بمعنای پرورش به کارها می باشدتربیت انسان مورد تربیت پرورش می یایبد واستعدادهای نهفته خویش را به فعلیت تبدیل می کندوبهترین تعریف تربیت عبارت است ازانتخاب رفتار،گفتارمناسب وایجادشرایط وعوامل لازم وکمک به شخص مورد تربیت تا بتوانند استعدادهای نهفته اثررادرتمام ابعاد وجود وبطورهماهنگ پرورش داده وشکوفا سازد وبه سوی هدف وکمال مطلوب تدریجا حرکت کنند وبطورکلی تربیت وتزکیه غالبا به افرادی نسبت داده می شود که علل وعوامل وشرایط لازم رابرای پرورش وشکوفاشدن استعداهای شخص مورد تربیت فراهم سازد

دانشمندان علوم تربیتی  معنی اصطلاحی تربیت با الفاظ وعبارات گوناگون بیان می نمائید هریک به جهتی ازجهات تربیت توجه دارد جاذبه تربیتی اسلام برقدری قوی بوده که پیامبرتوانست مردم شبه جزیره عربستان را درمدتی اندک به بالاترین درجه کمال وفضلیت سوق دهد جمعیتی راکه هیچ گونه برجستگی ونقطه ضعفی نداشته وازخصایص انسانی برخوردار نبوده اند وبه اوج سعادت وبرازندگی برساند

تربیت اسلامی عنوانی است که استعمال فراوان یافته وبرای نشان دادن طرح اسلامی درساختن وپرداحتن انسان به کارمی رود وواژه تربیت ازریشه ابو که این ریشه معنای زیادت وفزونی اخذ گردیه است ودرمشقات مختلف آن می توان این معنی رانوعی بازیافت مثلا برتپه ربوه گفته می شود زیرا نسبت به سطح زمین برآمده است نفس راربویی گویند وبنابراین واژه تربیت باتوجه به ریشه آن به معنی فراهم آوردن موجبات فزونی وپرورش است وازاین رومعنی تغذیه طفل می باشد وتربیت به معنی تهذیب نیز استعمال می گردد که بمعنی زدودن خصوصیات ناپسنداست

حضرت صادق می فرمایند"علم به تعلم وفراگیری نیست بلکه نوری است که درقلب هرکس که خداخواسته اوراهدایت کندافاضه می شود"وامام محمدباقر "تعلیم برمردم واجب نشده جزبرای اینکه خدامعلم آنهاست"پس خدا آنهارا تعلیم می دهد ،آموختن برآنهاواجب شده است"پیامبر می فرماید"هرکس که خدا خیراورابخواهد دردین آگاهش می کند"

اهمیت ونقش تعلیم وتربیت

 اهمیت دادن اسلام به تعلیم وتربیت که ازنظراسلام کسی است که تعلیم وتربیت بی بهره است همچون کسی است که دربیابان خشکی سرگردان ومتحیرباشد ونمی داند ازکدام راه برسرمنزل مقصودبرسد وسرانجام چنین فرد هلاکت وبدبختی است وبا همچون کسی که درظلمت وتاریکی قرارگرفته وراه را ازچاه تشخیص نمی دهدکه بناگاه به پرتگاه سقوطمی کند ونابودمی گردد وخداوند درقرآن آیه 2 سوره جمعه می فرمائید:" پیامبران برای تزکیه وتعلیم بشر برانگیحته شده اند که آیات خدا وکتاب وحکمت را برآنها تعلیم دهند".

به یقیین دین مبین اسلام دربرنامه های اعتقادی ،اخلاقی،عبادی واجتماعی خودتربیت متعادل ابعاد متنوع شخصیت آدمی را تا به وصول کمال شایسته وشگفت ترین مخلوقات خداوند محورقرارداده وجامعیت کمال این آئین الهی بیش ازهرچیز درعنوان مکتب تربیتی اسلام جلوه می نماید

شناخت تربیت اسلامی

بهترین راه تربیت که مبتنی برشناخت حقیقت انسان وهمه نیازها وجوه اومی باشد راه وحی است راه سنت الهی وسنت معصومین است ودرقرآن آیه 9 سوره اسرا می فرماید"همان این قرآن آیینی درست ترواستوارتر راه می نماید"راه بسوی حقیقت تربیت جز بادیده فروبستن ازپستیها گشوده می شود این چنین نیست که بتوان وابستگی به دنیا گام درمسیر تربیت گذاشت وزندگی این جهانی را برای آخرت توشه برداشت

مبانی تعلیم وتربیت دراسلام

حقیقت انسان که درواقع انسانیت انسان به روح اوبوده وازموقعیتی که درجهان دارد می تواند همه ای پدیده های طبیعت را دراختیار خودقراردهد وآن را درراه تعالی خودبکاربگیرد که این نوعی تکریم وتکوینی الهی می باشد که درقرآن کریم به آن اشاره شده است ونیروها واستعدادهای که پروردگاربه انسان عطانموده سرمایه تکوینی وفطری برای حرکت بسوی هدف نهایی بوده وارزش وکرامت انسان درگرو تقوااست .

تاثیر تعلیم وتربیت

انسان می تواند برای تحصیل دانشها ونگرشها وشناخت ارزشها  باگرفتن کمک ازدیگران برای شکوفایی استعدادهایش وتصحیح وجبران اشتباهاتش  اقدام نمائید که دراینجا اهمیت نقش معلم ومربی آشکار می شود ریرا معلم است که می تواند باآموزش معلومات ارزنده ومعارف وشناخت وتعقل فراگیری را گسترش دهد وبا ارائه ارزشهای والا وثبوت برتری آنها به امیال ناپسند ونشان دادن راه کنترل این غرایز انسان را باگزینش درست وتسلط برهواهای نفسانی،کسب ملکات فاضله مانندایثاروفداکاری درراه پروردگار کمک نموده وبصورت ابزاری ارزنده برای تحقق هدف الهی ازخلقت انسانهادرآید وقدم بلندی درراه تکامل خود بردارد ومحتوای تعلیم وتربیت ورفتار معلم باید بگونه ای باشد که ابعاد روحی ومعنوی انسان را بشناسد وبه نیازهای مادی بعنوان ابزار ووسیله نگاه کند ونقش او ودربه بارآوردن فراگیران وپرورش استعدادشان که باید مربیان مسئولیت برزگ خودشان را درنظر گرفته وفراگیر وجامعه اسلامی وبلکه جامعه انسانی رامود توجه قراردهد.

بطورکلی انسان وقرآن برای سازندگی وتزکیه انسانها درزندگی برنامه ای داشته وطوری عرض وابعاد آنرا سامان داده است که افراد بتوانداززندگی دنیوی مجرا ومسیری برای رشد واعتلای خودسازند انسان مومن برای اقتصاد وامورمالی سعی وتلاش می کند وبرای سیاست فعال است ودرمواقع ضروری می جنگد که هیچیک ازاینها هدف غایی نمی باشد ودرایلام همه اینها هدفهای واسطی است که زمینه رابرای رشد انسان آماده می نمائید وانبیا به همین منظور مبعوث شدند که موضوع علم انبیا انسان بوده وهرچه است باانسان حرف است وانسان منشا خیرات است  واگرانسان نباشد ظلمات منشا قرارمی گیرد . ودرجامعه اسلامی توجه به تعلیم وتربیت یک اصل خدشه ناپذیراست  لازم بوده که همواره الگوهای درست تربیت اسلامی درراستای یک ساختار علمی وکاربردی به ملت اسلامی عرضه گردد تاعلاوه برداشتن پیشتوانه علمی ضمانت اجرایی نیزداشته باشد وهدف ازتربیت اسلامی آن بوده که فرد به مقام عبودیت برسد وسیرالی الله خودرا هرچه بیشتر به منبع فیض ازلی نزدیک نمائید وتربیتی درست وکارساز بوده که منطبق براصول تربیت اسلامی منشا گرفته که ارتعالیم عالیه ایلامی می باشد وبه این ترتیب دین است که می تواند افرادرا به راه راست هدایت نمائید

آموزش وپرورش اسلامی می تواند که انسانها را به کمال حقیقت وشناخت آن هدایت کنند وانسانهای دارای فکر واستعدا والایی پرورش دهد واین اسلام است که آموختن وتربیت درست را جهت بالابرده آگاهیها می آموزد تاکسانی که درجامعه اسلامی به حیات ادامه می دهند دارا شناخت بالایی از کمال انسانیت وابلاغ دین به جامعه بشریت برسد این دینی است که پیامبراکرم (ص) می فرمایند:"زگهواره تا گور دانش بجو"

ونتیجه ای که دراین مقاله می باشد که تعلیم ازنظراسلام در سطح بالایی می باشد وهرفرد مسلمان می بایست آن رافراگیرد تابتواند بنحو شایسته ای در این جهان پرورش یابد تابتواند به درجات والایی دست یابد وباتعلیمات دینی ملت با استعداد دردنیا باشد وتربیت اسلامی رادرجامعه برقرار نمائید وافراد را پرورش دهدتاآنها بتوان بعنوان مبلغان دینی درجامعه به توسعه وگسترش دین مبین اسلام وابلاغ آن به دیگرملل گام بلندی بردارند واین است نظامی که مایه سربلندی انسان درجامعه است .

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا