یزدفردا:در ستون فقرات بدن انسان بين مهره های کمری استخوانی بالشتک ها يا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند كه به آنهاديسک گفته مي‌شود و واضحا در کمر به آنها دیسک کمر گفته می شود.

دیسک‌ها ساختاری بین مهره‌های کمر هستند که با شکل ژله‌ای و ماده‌ای مانند فیبر از وارد شدن فشار به مهره‌ها جلوگیری می‌کنند. اگر دیسک کمر از محل اصلی خود خارج شود بر روی عصب مجاور فشار زیادی وارد خواهد شد که با درد، تنگی نفس و تحلیل قدرت فضلات همراه می‌شود.

بخش ژلاتینی دیسک کمر در داخل وجود دارد و حلقه بیرونی آن معمولا سخت و لاستیکی است. زمانی‌که تشخیص می‌دهند فرد دچار فتق دیسک شده منظور بیرون آمدن قسمت داخلی دیسک از حلقه بیرونی خواهد بود. به این عارضه پرولاپس دیسک هم می‌گویند.

دیسک کمر کجاست؟

ستون فقرات ما از مهره‌های روی هم قرار گرفته ساخته شده‌اند. در جواب این سوال که دیسک کمر کجاست باید یگوییم، مجموع این مهره‌ها 33 عدد است که 5 دیسک در مهره‌های کمری وجود دارد و در انتها به استخوان ساکروم و دنبالچه ختم می‌شوند.

به بالشتک‌های نرم و اسفنجی بین مهره‌ها دیسک می‌گویند که برای عملکرد صحیح ستون فقرات ایفاگر نقش مهمی هستند. درواقع این دیسک‌ها بین مهره‌های ستون فقرات همچون یک ضربه‌گیر مانع آسیب‌های احتمالی ناشی از فعالیت روزمره می‌شوند و امکان حرکت ستون فقرات به جهات مختلف را فراهم خواهند کرد.

خوب است بدانید که دیسک کمر در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند باعث ضعف شدید عضلات پا و فلج دائمی شود. بنابراین بهتر است برای درمان این عارضه به دکتر فوق تخصص ارتوپد مراجعه کنید یا از طریق مشاوره آنلاین با دکتر متخصص ارتوپد سوالات خود را بپرسید.

علائم دیسک کمر

فرد علائم درد دیسک کمر را بیشتر در یک طرف بدن خود احساس می‌کند. اگر برای شما سوال پیش آمده علائم دیسک کمر چیست باید بگوییم نشانه‌های اصلی آن بر اساس محل و میزان فشاری که به عصب وارد شده مشخص می‌شود.

آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• احساس گرفتگی پاها خصوصا پشت زانو
• احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در ناحیه عصب آسیب دیده پا و کمر
• ضعف عضلات اطراف عصب آسیب دیده پا و کمر درنتیجه زمین خوردن یا عدم توانایی بلند کردن اجسام
• درد پاها ناشی از فتق دیسک در انتهای ستون فقرات همراه با احساس درد در ناحیه باسن، ران و ساق (با سرفه، عطسه، حرکت و ایستادن تشدید می‌شود)

درد دیسک کمر به کجا می‌زند؟

خارج‌شدن قسمت داخلی دیسک، مواد شیمیایی‌ای را آزاد می‌کند که این مواد ممکن است عصب‌های اطراف را تحریک کنند و سبب بروز التهاب و درد شوند؛ گاهی اوقات نیز به علت وجود گودی کمر زیاد ممکن است بیمار در ناحیه کمر احساس درد کند. بنابراین باید کمردرد را اصلی‌ترین نشانه درد دیسک کمر معرفی کرد که معمولا با سفتی همراه است و بیمار انتشار آن را در قسمت پاها بیشتر احساس می‌کند.

علت دیسک کمر

دلیل اصلی این اتفاق عبارت است از:

• چاقی: منجر به افزایش فشار بر دیسک‌های ستون فقرات می‌شود.
• ضربه: پرت شدن یا به شدت زمین خوردن دیسک کمر را جابه‌جا می‌کند.
• تصادفات: ضربه ناشی از تصادف در ناحیه کمر باعث شکستگی دیسک می‌شود.
• حرکت اشتباه: بلند کردن اجسام سنگین یا به شدت چرخیدن هنگام فعالیت ورزشی می‌تواند دیسک ستون فقرات را پاره کند.
• افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیسک‌ها به‌طور طبیعی خشک و ضعیف می‌شوند که باعث پارگی یا شکننده شدن آن‌ها خواهد شد.
• ضعف عضلات پشتی: این عضلات به استوار ماندن و درست راه رفتن فرد کمک می‌کنند که ضعف آن‌ها می‌تواند فشار بر دیس‌کهای ستون فقرات را افزایش دهد.
• جراحی‌های قبلی: جراحی در ناحیه کمر باعث ایجاد تغییر ساختار کمر و تغییر در توزیع وزن بدن می‌شود که از عوامل موثر در دیسک کمر است.

درد دیسک کمر چگونه است؟

برخی افراد دچار دیسک ستون فقرات خفیف شده و علائمی خاصی تجربه نمی‌کنند. اما اکثر مبتلایان به این عارضه در کمر و پاها احساس درد دارند. بیشترین میزان درد مربوط به احساس سون سوزن شدن در پا گزارش شده که با ایستادن، حرکت ناگهانی، چرخش سریع و نشستن طولانی مدت تشدید خواهد شد.

عوارض دیسک کمر

نخاع در زیر کمر به صورت ریشه‌های عصبی ادامه پیدا می‌کند که به آن دم‌اسبی cauda equina می‌گویند. در برخی مواقع احتمال این‌ وجود دارد که دیسک کمر باعث فشار بیش از حد بر این ریشه‌های عصبی شود. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع (جراحی) ممکن است ضعف شدید یا فلج کامل پاها اتفاق بیافتد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز مشکلات زیر حتما به دکتر فوق تخصص ارتوپد مراجعه کنید:

• شدیدتر شدن علائم
• اختلال در زندگی روزمره
• مشکل در راه رفتن یا ایستادن
• اختلال در عملکرد مثانه و روده
• از بین نرفتن علائم پس 4 تا 6 هفته

تشخیص دیسک کمر

دکتر فوق تخصص ارتوپد برای تشخیص علت دیسک ستون فقرات معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. او از شما می‌خواهید بر روی تخت صاف دراز بکشید و پاهایتان را جمع کنید. با این کار موارد زیر را بررسی خواهد کرد:

• توانایی راه رفتن
• قدرت عضلانی پا و کمر
• عکس‌العمل غیرارادی بدن
• توانایی احساس ضربات آهسته، لرزش و خراش

در برخی مواقع پزشک برای تشخیص دقیق عصب آسیب دیده به تست‌های بیشتری نیاز دارد که می‌توانید آن‌ها را در جدول زیر مشاهده کنید:

درمان دیسک کمر

اغلب افراد برای درمان دیسک ستون فقرات ابتدا روش های سنتی همچون کاهش فعالیت سنگین و استراحت را انتخاب میکنند. اما اگر دیسک کمر دچار بیرون زدگی یا برآمدگی شده باشد نیاز به درمان پزشکی و مصرف دارو خواهید داشت.

درمان دارویی

• پمادهای موضعی مثل روماتکس
• داروهای مُسکن مثل دیکلوفناک (Diclofenac) و ناپروکسن (naproxen)
• داروهای کورتون مثل گاباپنتین (Gabapentin) و پرگابالین (Pregabalin)

تزریق استروئید

این پروسه درمانی شامل تزریق کورتیکواستروئید و یک عامل بی‌حس‌کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات است. دارو در کنار ناحیه‌ای که درد دارد تزریق می‌شود تا ورم و التهاب عصب‌ها را کاهش دهد. حدود ۵۰ درصد از بیماران پس از تزریق اپیدورال متوجه تسکین فوری درد می‌شوند.

فیزیوتراپی

دکتر فیزیوتراپیست به شما روش قرار گرفتن صحیح بدن، بلند شدن و راه رفتن را آموزش می‌دهد. همچنین با تمرینات اصولی به تسکین درد، انجام مجدد فعالیت روزمره، تقویت کمر، ساق پا و شکم کمک می‌کند.

درمان‌های جراحی

درصورتی‌که فرد علائم درد دیسک کمر ناشی از آسیب عصبی (ضعف یا ازدست‌دادن احساس در پاها) را تجربه کند و دارو درمانی نتیجه‌بخش نباشد، ممکن است جراحی توصیه شود.

آن‌ها عبارتند از:

• دیسککتومی: برداشتن بخشی یا تمام دیسک آسیب دیده برای کاهش فشار عصب نخاعی
• لامینکتومی: برداشتن بخشی از مهره لامینا و ایجاد فضای بیشتر برای عصب ستون فقرات
• دیسککتومی میکرو آندوسکوپی: برداشتن دیسک و جوش دادن مهره‌ها به یکدیگر برای پایداری ستون فقرات

آیا جراحی دیسک کمر عوارض دارد؟

برخی از عوارض جراحی فتق دیسک عبارتند از:

حین عمل

• آسیب عصب
• پارگی دورال

بعد عمل

• عفونت
• درد مداوم
• فتق مجدد دیسک کمر

روش‌های پیشگیری از درد دیسک کمر

با این که همیشه نمی‌توان از فتق دیسک کمر جلوگیری کرد اما می‌توانید با رعایت موارد زیر خطر بروز این اختلال را کاهش دهید:

• حفظ تناسب اندام
• پرهیز از رانندگی طولانی‌مدت
• پوشیدن کفش با پاشنه استاندارد
• اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی
• خوابیدن به سمت پهلو به جای روی شکم
• انجام تمرینات منظم ورزشی برای تقویت عضلات
• عدم انجام حرکت‌های ناگهانی همچون خم شدن یا چرخش
• خم کردن زانو ها به‌جای کمر هنگام بلند کردن اجسام سنگین
• عدم مصرف نیکوتین به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها
• قرار دادن بدن در حالت درست هنگام راه رفتن، خوابیدن، ایستادن و نشستن

ورزش‌های موثر برای دیسک کمر

برخی افراد تصور می‌کنند برای بهبودی دیسک کمر باید به‌طور مداوم استراحت کنند. این در حالی است که انجام بعضی از تمرینات اصولی علائم درد را کاهش می‌دهد. جدول زیر نشان‌دهنده بهترین تمرینات و نحوه انجام آن‌هاست:

روش های غیرپزشکی برای تسکین درد دیسک کمر

بهترین راه‌کارها عبارتند از:

• طب سوزنی
• گرمادرمانی
• سرمادرمانی
• ماساژ کایروپراکتیک
• نتیجه دیسک کمر

کمردرد همیشه ناشی از آسیب دیسک بین مهره‌های ستون فقرات نیست. از همین‌رو بهتر است با احساس علائم درد در قسمت انتهای ستون فقرات حتما به دکتر فوق تخصص ارتوپد یا پزشک فوق تخصص مغزواعصاب مراجعه کنید.

برای شناخت بهتر علائم دیسک ستون فقرات ما شما را در این مقاله از مجله درمانکده با مفهوم کلی دیسک کمر و روش‌های درمان فوری آن اشنا کردیم. شما از کدام روش درمانی استفاده می‌کنید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

منابع: mayoclinic | healthcentral | my.clevelandclinic

• نویسنده : یزدفردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا