درباره نخستين قلعه خشتي جهان

یزدفردا :امیر ترقی نژاد:شهر ميبد به واسطه بافت تاريخي ارزشمند‌ و منحصربه‌فرد خود در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده و يكي از ‌نادر شهرهاي باستاني ايران و حتي جهان به شمار مي‌رود.

اگرچه طي سال‌هاي اخير بافت تاريخي اين شهر آسيب و گزندهاي فراواني را به چشم خود ديده، اما هنوز بسياري از ابنيه‌هاي تاريخي در ميبد مانند «نارين قلعه» وجود دارد كه نشان‌دهنده قدمت و سابقه تاريخي اين شهر است. اين قلعه به اعتقاد كارشناسان ميراث فرهنگي، كهن‌ترين سند هويت تاريخي و آغاز شهرسازي در استان يزد است.

قدمت اين بناى خشتى طبق كاوش‌هاى اخير باستان‌شناسى، هزاره سوم پيش از ميلاد تخمين زده شده است و تاريخ ساخت آن به دوران مادها برمي‌گردد.

روايت ديگري كه از ساكنان قديمي اين شهر مي‌شود ساخت آن را به زمان حضرت سليمان (ع) نسبت مي‌دهد.

مساحت اين قلعه 7 ‌‌طبقه، 3 هكتار است و با برج و بارو و دربندهاى متعدد، بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر ميبد قرار گرفته است. قطر پايين‌ترين حصار قلعه كه قسمت بزرگى از آبادى ميبد را در بر مي‌گرفت، 5 و در بعضى قسمت‌ها به 20 متر مى‌رسيده است.

نارين‌‌قلعه 4 برج گرد بلند دارد و آنچه امروز از آن مانده قسمت مركزي آن است؛ نشانه‌هايي از اين برج‌ها و باروها هنوز در روستاي كوچك (كوشك) باقي است.

كوشك يا كوچك، نزديك‌ترين روستا به دژ بوده و بيشتر آن را باغ‌ها، قنات‌ها و آسياب در بر مي‌گرفته است و تا همين چند وقت پيش زيباترين بادگيرها، خانه‌ها و كوچه‌هاي سابات‌دار بسيار قديمي در اين محل قابل مشاهده بود.

نارين‌قلعه همچنين داراى اتاق‌هاى متعددى بوده كه در حال حاضر قسمت‌هايى از اين اتاقك‌هاى كوچك تودرتو، موجود است و بسيارى از آنها نيز به علت قرار گرفتن در طبقات پايين و ريختن راهروها هنوز كشف نشده است. مصالح به كار رفته در اين مجموعه متراكم نيز، خشت و گل بوده و خشت‌هاى مشاهده شده در آن منتسب به معمارى هخامنشى است. اين بنا در اغلب دوره‌ها به صورت ارگ حكومتى بوده و در بعضى از دوره‌ها به عنوان پناهگاه از آن استفاده مى‌شده است.

يكى از پررونق‌ترين دوران عمر اين بنا مربوط به دوره آل مظفر است، اما پس از پايان عهد آل مظفر، اين بناى سترگ به حال خود رها شد و از گزند طبيعت و بخصوص انسان‌ها در امان نماند به طوري‌كه بخش‌هاى زيادى از آن شامل دروازه، خندق و محوطه‌هاى مسكونى در سال ۱۳۴۳ به خاطر احداث خيابان از بين رفت.

نارين‌قلعه ميبد در سال 1354 به شماره ۱۰۸۶ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.