_{^{بت پرستی، کهولت سن و مرگ در ژاپن : جای خالی خدا}}

_{^{مهندس احمد ابراهیمی}}

یزدفردا "مقدمه :ژاپن جامعه ای سنت گرا بوده که در مقابل نفوذ آئین های بیگانه مقاومت بسیاری نموده است. بخشی از این مقاومت نیز به دلیل ساختار محکم فرهنگی این کشور است که بین "خودی" و "غیره" صراحتا تفاوت ایجاد نموده و مهر این تفاوت در تمام طول عمر حضور در فرهنگ ژاپنی بر پشانی غریبه ها باقی خواهد ماند. بر همین اساس پرستش الهه های زمینی و سنتهای گذشتگان، مانند هزاران سال قبل همچنان در این کشور شیوع دارد. اما تغییرات بافت جامعه ژاپنی هر روز جای خالی یک خدای جامع الشرائط را بزرگتر و بزرگتر می نمایاند.

پرستش خدایان در ژاپن :

در ژاپن الهه های متنوعی پرستیده میشوند. معابد مختلف الهه های مختلفی برای موضوعات متنوع دارند که در اعیاد و مراسم مختلف برای برآورده شدن آرزوهای مختلف مانند باروری مزارع کشاورزی یا صید و مانند آن به ایشان مراجعه میشود. بت پرستی به گونه های مختلفی در این کشور وجود دارد مثل احترام گذاشتن به مجسمه های کوچک و بزرگ و سمبل های الهه های مختلف که درخواستهای موضوعی و فصلی را اجابت میکند که شکل و ساختار آئین ها و مراسم متنوع اجتماعی در ژاپن را بوجود میاورد. این آئین ها و مراسم بصورت سنتی در شهرهای مختلف ژاپن برگزار میشود و بیشتر اهداف جامعه کشاورزی و روستائی را پوشش میداده است. لذا میتوان تصور نمود که عمده جامعه روستائی کشاورز ژاپن به این آئین ها پایبند بوده و جامعه های شهری به مرور از اعتقاد به این آئین ها دورتر شده اما بعنوان سنت به آنها احترام میگذارند. بخش دیگری از این جامعه نیز به سمت تهی شدن از اعتقادات مذهبی پیش رفته اند. ادیان الهی مانند مسیحیت نیز با وجود داشتن قدرت نفوذ فراوان سیاسی و مالی ، به دلیل پایبندی فرهنگی مردم و مقاومت ذاتی ژاپنی ها، کمتر جذب آنها شده اند.

طول عمر تا زمان جنگ جهانی دوم :

تا زمان جنگ دوم جهانی متوسط طول عمر در این کشور 50 سال بوده است. مشکلات اقتصادی و نوع ساختار حاکمیتی تا آن دوران به گونه ای بوده که سختی زندگی فرصتی برای اندیشیدن به موضوعات دیگر را ایجاب ننموده و همه تلاش آئین ها نیز به فرمانبرداری و لایه لایه نمودن جامعه تاکید میکرده است.

افزایش طول عمر پس از جنگ جهانی دوم :

پس از جنگ جهانی دوم، تحولات صنعتی و اقتصادی شروع شده و تغییرات عمده ای در بافت جامعه ژاپن ایجاد نموده است. درآمد خانواده ها افزایش یافته و بهبود های ایجاد شده در نوع زندگی موجبات افزایش طول عمر جامعه ژاپنی شده است. امروز جامعه ژاپن رتبه کهولت سن را ربوده و سردمدار است. متوسط طول عمر در این جامعه 80 و 90 سال است. و تعداد افراد 100 ساله در این کشور نیز کم نیست. همه این تغییرات در طول تنها چند دهه گذشته سبب شده که جامعه از متوسط عمر بیشتری برخوردار شود اما فشارهای اقتصادی و سیاسی دیگری که در این جامعه وجود دارد سبب شده تا مشکلات دیگری رخ دهد.

کهولت سن و فرصت اندیشیدن به مرگ :

وقتی متوسط طول عمر 80 سال باشد، تعداد انسانهای زیادی یافت خواهند شد که در سنین 60 سالگی بازنشست شده و به جمع بازنشستگان می پیوندند. فراغت ایجاد شده در سالهای پس از بازنشستگی زمان است که وقت آزاد فراوان و یکنواختی بسیاری را ایجاد میکند. چون این جامعه به سرعت پیر شده است، قطعا دولت و سیاستگذاران نتوانسته اند برای سالهای پس از بازنشستگی برنامه های کافی و مشخصی فراهم نمایند تا اوقات فراغت این انسانهای آزاد و بیکار را پر کند. از سوئی دوره پس از بازنشستگی عمدتا انسان را به سوی "تفکر به مرگ" و "رفتن" سوق میدهد.

در دههای قبل ژاپنی ها مرگ را نوعی "خداحافظی" دانسته و مراسم آنرا به مانند تودیع یک دوست برگزار مینموده اند. اما امروز دید جامع متفاوت شده و مرگ را نوعی "مفارقت" و از دست دادن یک عزیز نگاه میکنند.

در حقیقت انسانهای بازنشسته جامعه وقتی به گذشته خود نگاه میکنند آنرا سرشار از تلاش و تلاش و تلاش میبنند که همه فرصتهای انسانی ایشان را گرفته بوده است هرچند تلاش آنها برای توسعه جامعه افتخار آفرین بوده است، اما ترک همه این تلاشها و شمارش روز ها تا رسیدن زمان مرگ، ایشان را به نوعی پوچی و بی هدفی کشنده است.

از سوی دیگر محتوای فرهنگ و آئین ها و ادیان موجود نیز محتوای لازم برای هدف بخشیدن به رخداد پایان زندگی را نداشته و بسیاری را در بلاتکلیفی ، ابهام، ترس و غیره رها میکند.

فرصت حضور ادیان الهی :

آئین های زمینی بیشتر بر "خوب بودن" در زمان حیات تمرکز نموده و برای پایان عمر و یا زندگی پس از آن برنامه و پیشنهاد مشخصی نمیوانند ارائه دهند. همین جاست که خلاء روحی و روانی در سالهای پس ار بازنشستگی ایجاد شده و فضای خالی حاصل را شاید بتوان بهترین فرصت برای رهنمون شدن به سوی نور و هدایت ادیان الهی دانست.

نتیجه :

فرصت فراهم شده در جامعه ژاپنی میتواند بهترین ابزار برای هدایت به سوی شناخت حقیقت "بودن" و "نبودن" انسان باشد. اسنان گیاه نیست، انسان حیوان نیست که آمدن و رفتن وی بی هدف خوانده شود یا پایان مشخصی نداشته باشد.

بهترین ابزار برای اشاعه آئین الهی اسلام نیز بهره مندی از فناوریهای نوین میباشد. ابزار فراهم آمده توسط فناوریهای نوین در جامعه ژاپنی نفوذ و رسوخ بسیاری داشته و یکی از بهترین نمونه ها در جهان است. دسترسی به اینترنت در جامعه ژاپن این امکان را فراهم میکند که بتوان با استفاده از انواع رسانه های متنی، صوتی و تصویری به سراغ کسانی رفت که در سیاهی و ظلمات بت پرستی گیر افتاده اند و آماده دریافت نور و روشنائی از سوی خالق انسانها هستند.