یزدفردا "محمدحسین تقوایی زحمتکش : «سرو چهار هزار و پانصد ساله»، «مسن ترین موجود زنده ایران»، «دومین درخت کهنسال و ارگانیسم زنده جهان»، «دومین اثر طبیعی ایران ثبت شده در فهرست میراث ملی» تنها چند عنوان مهم از سرو کهنسال ابرکوه که می تواند به عنوان یک اثر طبیعی، ایران، یزد و شهرستان ابرکوه و فرهنگ ایران زمین را به جهان معرفی کند اما متاسفانه به درستی به جهان و حتی ایرانیان معرفی نشده است.

موضوع معرفی کهن ترین درخت ایران قابل حل و پی گیری است اما طرفداران محیط زیست و میراث فرهنگی و برخی از کارشناسان بارها هشدار داده اند خطر سهل انگاری و برنامه ریزی غیرکارشناسی سرو کهنسال ابرکوه را تهدید می کند و این سوال مطرح است که این یادگار چهار هزار و پانصد ساله ایران، آیا به روزهای پایانی خود نزدیک می شود؟ فاجعه ای که هرگز قابل بخشش و یا چشم پوشی نیست، فراموش نکنیم که سرو چند هزار ساله قابل کاشت مجدد نیست!!!

 
yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا

درباره درخت «سرو ابرکوه»

«سرو ابرکوه»(سرو ابرقو) که با نام «پارسیک» شناخته می شود و در قسمت جنوب غربی شهر ابرکوه واقع شده و شهرت و اهمیت تاریخی به شهر ابرکوه داده است.

در منابع نقل شده است : دارای تنه ای با قطری در حدود 5/4 متر، محیط تنه آن در روی زمین به یازده و نیم متر می رسد، شاخه هایی با قطر 85/1 متر ، ارتفاع 35 متر و محیط آن 18 متر است.

سرو کهنسال ابر کوه با نام فارسي «زربين» و نام علمي «Cupresus Sempervirens Var.horizontalis» در حوزه استحفاظي استان يزد و در شهر ابر کوه واقع شده است

سرو ابرکوه برابر مصوبه مورخ 27/12/1382 شورايعالي حفاظت محيط زيست بعنوان اثر طبيعي ملي اعلام وصيانت از اين گنجينه ژني در حوزه اختيارات محيط زيست قرار گرفت و بعد از قله سرفراز «دماوند» در تهران، «سرو ابرکوه» دومين اثر طبيعي ايران است که در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده است.



در مورد شهرستان ابرکوه(ابرقو)
yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا


طبق آخرین آمار اعلام شده:شهرستان ابر كوه با وسعت 6 هزار كيلومتر مربع و در فاصله 140 كيلومتري غرب يزد و در مسير اصلي يزد،شيراز قرار دارد. فاصله اين شهر تا شيراز 300 كيلومتر و تا اصفهان 280 كيلومتر است.


آنچه مسلم است اینکه این شهر که هم اکنون مانند گذشته دورش از رونق برخوردار نیست، ابرکوه روزگاری از جمله مراکز پرآوازه و مشهور بوده‌است. آثار باستانی و تاریخی زیادی از روزگاران گذشته در این مکان بجای مانده‌است که نشان از تاریخ کهن منطقه دارد.



تخمین عمر «سرو ابرکوه»

اولین موضوعی که در پژوهش پیرامون سرو کهنسال ابرکوه برخوردم، عمر آن است که از عمری معادل چها رهزار سال تاهشت هزار سال عنوان شده است اما به طور یقیین همگان، بر حداقل سن 4500 سال برای سرو ابرکوه اتفاق نظر دارند و آن را عنوان دومین درخت کهنسال جهان می شناسند.

در اوایل سال 2010 میلادی چاینادیلی درگزارشی ویژه، نام ده درخت کهنسال دنیا را اعلام کرد که در میان آنها، «سرو ابرکوه» با 4هزار سال قدمت در استان یزد در رده دوم این لیست به چشم می خورد و به عنوان دومین اورگانیسم زنده روی زمین است .
.yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا

«مسوسلاه» در کوهستان‌های «کالیفرنیا- آمریکا» با سنی معادل 4هزار و 800 ساله کهنسال ترین میراث طبیعی دنیا قرار گرفته است. درختی به نام « آلرک» در «پارک ملی شیلی» با 3600 سال عمر در ردیف سوم و درخت سروی به نام «سناتور» با 3400 سال عمر در «پارک ملی فلوریدا» در رده چهارم قرار دارند.

چند سال پیش هم دانشمندان کشور ژاپن و روسیه پس از بازدید از «سرو ابرکوه» عمر آن را تا 8 هزار سال تخمین زدند اما «الکساندر روف»، دانشمند روسي عمر اين درخت را بین چهار هزار تا چهار هزار و پانصد سال برآورد کرده است.



«سرو ابرکوه» در سفرنامه ها

سرو ابرقو و دیگر سروهای کهن ایران، در کتب و سفرنامه ها مختلف عنوان شده است و جالب این است که در مجموع مطالب و اطلاعات در مورد این سرو کهنسال در منافع غیرفارسی بیشتر از منابع فارسی وجود دارد.

«مارکوپولو» در خاطرات سفرش به ایران می نویسد: «یکی از چند سروی که در ایران دیده ام سرو خوش بالای ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تنیده ابرکوه فرو می آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می خواند».
.

yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا
«حمدالله مستوفی» هم در کتاب «نزهت القلوب» که در سال 740هجري قمري تاليف شده است ، درباره اين سرو آورده است :« آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آنها بلندتر و بزرگتر است.»



باورها و اعتقادات مردم

درباره تاریخ و قدمت «سرو ابركوه» افسانه‌ها و داستان‌هايي نقل مي‌شود كه اغلب سند و مرجع علمي مقبولي ندارند ولي برخی از شواهد تاريخی را می توان در نوشته‌هاي پراكنده جستجو كرد. برخی از تخمین ها علمی بوده اما اکثر افسانه ها به واقعیت نزدیک نیست.



کاشت توسط پسر نوح

برخي مورخان معتقدند نهال اين درخت را «يافث» ، «پسر نوح نبی» پس از طوفان معروف، در محل فعلی غرس نموده است. یافِث در عهد عتیق به عنوان یکی از پسران نوح نامیده شده است. در میان مردم او به عنوان جوان‌ترین پسر نوح معروف گشته ولی برخی متون او را پسر ارشد نوح می‌دانند. او و همسرش از جمله کسانی بودند که سوار کشتی نوح شده و نجات یافتند.



کاشت توسط اصحاب رس
:yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا

مردم ابرکوه می‌گویند «سرو ابرکوه» یکی از آن دوازده درختی است که «اصحاب رس» می‌پرستیدند. «اصحاب رس» قومی درخت‌پرست بودند و به دعوت پیامبرشان اعتنایی نکردند تا عذاب الهی شامل بادهای سرخ و شعله‌ورشدن زمین زیر پایشان دامنشان را گرفت.



کاشت توسط زرتشت

در اسطوره‌های ایرانی «سرو ابرکوه» را با عنوان «درخت زرتشت» یاد کرده اند و کاشت این سرو را به «زرتشت» نسبت می دهند و معتقدند که زرتشت، وقتی در اسفندماه به ابرکوه رسید، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می گذراند در کتب چنبن آمده است.«زرتشت ، چون موسم اسپند به ابرکو رسید، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام، پادشاه صبح دم رستاخیز را.»



سرو ابرکوه، نماد ایرانیان

نماد سرو به عنوان یکی از نمادهای مهم در ایران باستان شناخته می شود در نگاره ها و آثار باستاني مانند حجاري هاي دوره هخامنشي در تخت جمشيد، نماد درخت و به طور خاص، سرو آورده شده است.

در فرهنگ ایرانیان قدیم آمده است :«سرو به دليل آن که درختي هميشه سبز است ، همواره در ايران اهميت خاصي داشته است و سرو 5هزار ساله ابرقو نيز که آن را سرو زرتشت مي نامند، نمادي از همين امر به شمار مي رود»

در پارچه بافي ها هم به گونه اي گياه ، درخت و همان سرو خميده که بعدها در فرهنگ ايراني ترمه ناميده شده ، ديده مي شود. سرو ابرقو در ديگر هنرهاي ايراني نيز به چشم مي خورد.

مينياتور بهترين مجال براي شناسايي اين درخت کهنسال است که به شکلي منحصر به فرد در آثار هنرمندان اين مرز و بوم جلوه کرده است. سرو ابرقو، اين نگين سبز کوير ايرانيان در تمامي جهان به عنوان نمادي از زندگي و زيبايي معرفي شده است.



پایان قصه «سرو ابرکوه»

طبق مکاتبه با یکی از فعالان محیط زیست در مورد وضعیت فعلی «سرو ابرکوه» داشتم وی چنین پاسخی را برایم ایمیل کرد: موضوع «سرو ابرکوه» موضوع تازه ای نیست اما بی مهری مسوولین امر هر روز روبه فزونی است در حالی که سه نهاد سازمان متولی حفاظت از میراث ملی، سازمان محیط زیست و شهرداری ابرکوه حفاظت از این اثر ملی را برعهده گرفتند، مشکلات زیادی از جمله خطرات زیست محیطی آن را تهدید می‌کند.


«سرو ابرکوه» در یک محوطه باز شهری قرار گرفته است. هرچند روزگاری این درخت در یک باغ واقع شده بود، اما به ابتکار شهرداری ابرکوه و به خیال این‌که سرو را بیشتر معرفی کند، آن را وارد فضای محصور شهری کرد.

با برچیدن باغ ،مشکلات سر ابرکوه آغاز شد. ابتدا دور آن دیواری کشیدند، اما سازمان محیط زیست دیوار را برچید. سپس با احداث خیابان جدیدی، عبور و مرور وسایل نقلیه از کنار سرو را محیا کردند و از آن زمان نه تنها محیط اطراف زندگی این درخت کهنسال آلوده شد که با عبور وسایل نقلیه سنگین لرزه بر تن و ریشه این درخت هم افتاد.

پس از جدا کردن سرو از باغی که آن را محصور کرده بود، طرح‌های متنوعی برای ساماندهی درخت انجام دادند. اما به دلیل حضور سه متولی در حفاظت و نگهداری از این درخت، تمامی طرح‌ها یا نمیه‌کاره رها شد و یا در هنگام اجرا به بن‌بست‌های کارشناسی برخورد.

yazd-Yazd1شهرستان یزد: یزدفردا
سخن آخر


فراموش نکنیم فراتر از پتاسیل عظیم جذب گردشگر داخلی و توریست خارجی و معرفی بیشتر میراث فرهنگی شهر ابرکوه، استان یزد و حتی ایران که حاصل حضور این درخت کهن در ابرکوه است؛ به نظر می رسد وظیفه ملی و حتی بین اللمللی ماست که از این اثر و میراث ملی پاسداشت کنیم.

هنوز قابل درک نیست درحالی که سرو ابرکوه که به عنوان گنجی تجدید ناپذیر در کویر ایران محسوب می شود، اما مسوولین امر، به راحتی از مسائل مربوط به این درخت چند هزارساله می گذرند، البته این موضوع در مورد شش هزار و پانصد اثر تاریخی دیگر استان یزد هم صادق است به گونه ای که متاسفانه هر روز شاهد تخریب یکی از اماکن هستم.

شاید همانطور که توسط یکی از اعضای شورای شهر اسلامی یزد دستور داده شده که بافت قدیم را یکجا تخریب کنیم، کافیست این سرو را به آتش بکشیم و خیال خود و فعالان محیط زیست و میراث را راحت کنیم و به کودکانمان که بزرگ شدند بگویم «سرو چهار هزار و پانصد ساله ابرکوه تنها افسانه بوده است و...



منابع :

کتاب فرهنگ جغرافیایی آبادیهای استان یزد، شهرستانهای یزد، ابرکوه، اردکان، بافق

همشهری آنلاین

روزنامه ابتکار

پایگاه اطلاع رسانی آریابوم

وب سایت فرهنگ ایران

ابرکوه در یک نگاه-عكس ومعرفی


یزدفردا

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا