یزدفردا "میرزا محمد کاظمینی:آورده اند که روزی سلطان محمود غزنوی فرستاده ای را همراه نامه به ماوراءالنهر ، نزد « بُغراخان » فرستاد و در آن نامه نوشته بود « خداوند می فرمایند : بهترین بنده ها ، با تقواترین شما هستند » . دانشمندان و صاحب نظران برآنند که این آیه برای رفعِ تهمتِ نادانی به کار می رود که هیچ عیبی در انسان بدتر از نادانی نیست و هر کس داناتر باشد از همه بالاتر و گرامی تر است . همچنین خداوند در جای دیگر در قرآن مجید می فرماید : « کسانی که عالم هستند مقام بالایی دارند .» مابه همین دلیل می خواهیم که بزرگان سرزمین ماوراءالنهر و دانشمندان مشرق زمین به این سؤالات ما جواب دهند : نبوت چیست ؟  ولایت چیست ؟  اسلام چیست ؟  دین چیست ؟ ایمان چیست ؟ احسان چیست ؟  تقوا چیست ؟ امر به معروف چیست ؟ نهی از منکر چیست ؟ صراط مستقیم چیست ؟ میزان چیست ؟ رحم چیست ؟ شفقت چیست ؟ عدل  چیست ؟ فضل چیست ؟

وقتی که این نامه به « بغراخان » رسید ، دانشمندان و فضلای ماوراءالنهر را دعوت کرد تا با آنها مشورت کند و جواب خوبی به نامه بدهد .

چند نفر از عالمان بزرگ قبول کردند که به سؤالات جواب بدهند و آن را به صورت کتابی در بیاورند و جواب آن سؤالات را در همان کتاب بنویسند . آنها برای این کار از بغراخان چهار ماه زمان خواستند و این زمان از هر جهت به ضرر بغراخان بود ؛ مهمترین دلیل آن رفت و آمد آن همه پیک و قاسد و تأمین هزینه ی سنگین آنها بود .

بغراخان این پیشنهاد را رد کرد و منتظر راه حل تازه ای بود تا این که « محمد بن عبده کاتب » که دبیر بغراخان بود و در علم و دانش دستی داشت و در شعر و نگارش نثر ، استاد و سخنوری زیبا سخن بود به بغراخان گفت : « من این سؤالات را در دو جمله جواب می دهم ، طوری که دانشمندانِ مسلمانِ نکته سنجِ مشرق زمین وقتی این جمله را شنیدند ، بپسندند . » محمد بن عبده ، قلم و کاغذ را گرفت و به همان شیوه ای که جواب مسائل شرعی را میداد ، نوشت : « پیامبر اکرم ( ص ) می فرماید : بزرگ داشتن فرمان خداوند و مهربانی کردن به خلق خدا . »

بغراخان آن را به فقهای ماوراءالنهر نشان داد و آن ها از دیدن این جواب انگشت به دهان ماندند . آنها با تعجب و تحسین به بغراخان گفتند : « این جمله برای تمامی آن سؤالات جواب کامل و رسا است ! »

بغراخان از این که دید کاری که تمام فقیهان ماوراءالنهر نتوانستند آن را انجام دهند بدست دبیرش انجام شد ، سخت ناراحت شد و آنها را سرزنش کرد .

او سپس جواب را به غزنین فرستاد . وقتی پاسخ نامه به دست سلطان محمود غزنوی رسید ، آن را خواند و پسندید . او این جواب را به چند نفر از دانشمندان و فقها هم نشان داد و آن ها نیز این جواب کوتاه و مختصر را برای آن همه سؤال ، نیکو و پسندیده یافتند .

نکته

یکی از بزرگ ترین زینت های پادشاهان ، داشتن دبیران دانا و دانشمند بود .

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا