الف)تمکین مالیاتی چیست؟
مالیات، مبلغی است که دولت از اشخاص حقیقی و حقوقی، مطابق قانون برای تقویت عمومی حکومت و تامین مخارج عمومی میگیرد و به عنوان یکی از مظاهر حاکمیت دولت و ابزار سیاست مالی است که به مدد آن میتوان بر متغیرهای مهم اقتصادی همچون تولید، تاثیرگذار بود. این روزها بازار مالیاتدهی و مالیاتستانی داغ است. خرداد و تیر به ترتیب ماههای حساب و کتاب مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی است و دو طرف بازار مالیات، تلاش خود را برای بهینه نمودن میزان مالیات پرداختی و دریافتی به حداکثر ممکن میرسانند.
یکی از ویژگیهای کارامدی نظام مالیاتی تبیین شرایط رضایتمندی مالیاتدهندگان است. تمکین مالیاتی اصطلاحی است که در این خصوص مورد استفاده قرار میگیرد و منظور از آن، این است که مودیان، قوانین مالیاتی کشور را به چه میزان رعایت مینمایند که این رعایت شامل اعلام درآمد واقعی، تسلیم اظهارنامه، نگهداری و ارائه اسناد و مدارک مورد نیاز به مراجع مالیاتی و پرداخت بدهی مالیاتی در زمان مقرر میباشد. عدم تمکین مالیاتی به دلایل گوناگونی نظیر عدم آگاهی مودیان از قوانین و مقررات مالیاتی و تکالیف مربوطه، اعمال نامناسب جرایم مالیاتی، ابهام مودیان از مصرف صحیح درآمدهای مالیاتی و عدم اعلام چگونگی مصارف درآمدهای مالیاتی برای مودیان و ... است. ارتقای تمکین از جمله راهبردهایی است که باعث تعامل بیشتر مودیان با سازمان امور الیاتی کشور، تسریع وصول مالیاتها، کاهش هزینههای وصول و به تبع آن افزایش درآمدهای مالیاتی خواهد شد؛ لذا شناسایی عوامل موثر بر تمکین بسیار مهم و تاثیرگذار خواهد بود.
ب) عوامل موثر در تمکین مالیاتی
ج) عوامل موثر در ارتقاء سطح تمکین مالیاتی
حال باید به این پرسش اندیشید که چه عواملی در بالابردن سطح تمکین مودیان و تمایل پرداخت داوطلبانه مالیات توسط آنان موثر می باشد؟ عوامل بسیاری بر سطح تمکین مالیاتی تاثیرگذار میباشد. این عوامل میتوانند در شرایط مختلف مکانی و زمانی مختلف، اهمیت کمتر یا بیشتری داشته باشند. برای مثال در شرایط رکودی در اقتصاد انتظار داریم مودیان حساسیت بیشتری نسبت به نرخهای مالیاتی داشته باشند و در نتیجه تمکین مالیاتی در این شرایط پیچیدهتر خواهد بود. برخی از مهمترین عوامل موثر در ارتقای سطح تمکین مالیاتی عبارتند از :
1. پیشگیری از رفتارهای نامناسب مودیان با ایجاد نظام جریمه متناسب با رفتارها با هدف بهبود ضمانت های اجرایی قوانین مالیاتی.
2. استفاده از فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی و ایجاد ارتباط میان شبکههای اطلاعاتی در تشکیلات مالیاتی با بهبود روش های عملیاتی مالیات ستانی .
3. آموزش مودیان با هدف بالابردن سطح دانش مالی و مالیاتی و تغییر نگرش نسبت به تمکین مالیاتی
4. تعیین نرخهای مناسب و منصفانه مالیاتی متناسب با شرایط اقتصادی حاکم
5. ایجاد سازوکارهای مناسب جهت تقویت خوداظهاری مالیاتی.( تشخیص و محاسبه ماخذ مشمول مالیات و احتساب و پرداخت مالیات توسط خود مودی صورت گیرد و ماموران مالیاتی تنها نقش کنترلی داشته باشند) .
6. سادهسازی قوانین و مقررات مالیاتی و رفع ابهامات موجود جهت پیگشیری از تفاسیر گوناگون.
7. ارائه خدمات مداوم، بی طرفانه ، مودبانه و سریع به مردم .
سازمان امور مالیاتی با اجرای استراتژیهای صحیح که ترکیبی از حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک فرار مالیاتی مودیان، اعمال جرایم مالیاتی، ارائه توصیه جهت بهتر انجام دادن تکالیف توسط مودیان، آموزش، و یا حسب لزوم تغییر و اصلاح قانون و غیره میتواند بر رفتار مودیان اثرگذار باشد .جای هیچ شک و تریدی نیست که توجه به موضوع تمکین مالیاتی میتواند از هزینههای زمانی و مادی ناشی از وارد شدن مودی در مسیر دادرسی مالیاتی پیشگیری نماید و در نتیجه رضایت مودی و سازمان به صورت همزمان تامین خواهد شد.