یزدفردا

مهدی رهبر، سرپرست فصل اول کاوش و گمانه‌زنی برج خاموشی ترک‌آباد واقع در اردکان یزد گفت: نخستین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی دخمه ترک‌آباد در اردیبهشت سال جاری با هدف بررسی اصالت قرار دادن اجساد در مقابل لاشخورها، با همکاری باستان‌شناسان، استخوان‌شناس، نقشه‌بردار، عکاس، طراح و مرمتگر انجام شد.

این باستان‌شناس در توضیح دخمه ترک‌آباد گفت: پلان دخمه ترک‌آباد به صورت دایره‌ای به قطر 34 متر است که دیوارهای آن با چینه ساخته شده‌اند. همچنین ورودی دخمه در سمت شرق قرار دارد که در آخرین مرحله ترک محوطه به وسیله خشت مسدود شده است.

رهبر با بیان این نکته که در فصل نخست فقط 6 اتاق از مجموع 30 اتاق مورد کاوش قرار گرفت، گفت: مطالعات ما نشان داد؛ هرکدام از این اتاق‌ها، استودانی است که در دو یا سه لایه، استخوان‌ها را به طور نامنظم قرار داده و به وسیله خاک نرم می‌پوشاندند.از این 6 اتاق بیش از 12صندوق بزرگ استخوان‌های مختلف بدن از جمله جمجمه و ساق  دست و پا و غیره جمع‌آوری شد.

 تجمع زرتشتیان در ترک آباد در دوره ایلخانی

او وجود استخوان‌های زیاد در استودان‌های مورد اشاره را نشانه تجمع زیاد زرتشتیان در دوره ایلخانی در ترک‌آباد دانست و افزود: تاکنون شناخت ما از استودان‌ها، شامل محفظه‌هایی مانند خمره‌های کوچک یا بادیه‌های بزرگ سفالی و سنگی بود و این اولین بار است که استودان‌ها را به صورت اتاق‌های بزرگ مشاهده می‌کنیم.

به گفته این باستان‌شناس، ساخت این گونه دخمه‌ها در ترک آباد که به توصیه پارسیان هند ساخته شده تاکنون سابقه‌ ای پیش‌تر از دوره ایلخانی ندارد و نه‌تنها از دوره ساسانی بلکه از دوره‌های قدیمی‌تر نیز هیچ‌گونه نشانه‌ای از قرار دادن اجساد زرتشتیان در مقابل لاشخورها وجود ندارد.

او افزود: به نظر می‌رسد بعد از دوره ایلخانی و احتمالا در دوره صفوی این رسم متروک شده و بعدها در زمان ناصرالدین شاه با آمدن شخصی بنام مانکجی از پارسیان هند به ایران و درخواست ساختن دخمه، دوباره اجساد مقابل لاشخورها قرار داده شده و دخمه‌های زیادی در یزد و کرمان ساخته شد.


مفهوم و معنای واژه استودان
اَستودان یا ستودان که از دو بخش اَستو- (هسته :استخوان) و -دان (جایگاه) تشکیل شده‌است به معنی "جایگاه نگهداری استخوان" است. این جایگاه ها که در دین مزدیسنا بخشی از آیین مردگان شمرده میشده حفره‌هایی است که به صورت‌های منتظم و چهارگوش یا نامنتظم و ساده در درون سنگ کوه از پیش ایجاد میشده اند و استخوان مردگان را پس از پوسیدن یا خورده شدن اجزاء غیر استخوانی لاشه توسط لاشخورها در "دخمه" بدانجا انتقال داده و در آنها نگه میداشته اند. بعضی از استودان‌های عهد ساسانی مشتمل بر نوشته‌های مذهبی و نام، در گذشته بوده‌است. گوردخمه نیز روشی مشابه برای مردگان است.
بازمانده استودان‌های کهن را می‌توان در شوشتر، نقش رستم، شهر ری و استان یزد، ایران مشاهده کرد.