/  فاطمه محسن زاده

    خوب که نگاه می‌کنیم در جمع‌های خانوادگی و دوستانه تا محافل رسمی‌ترمان و شبکه‌های مجازی، همه و همه، با هر سطح سواد و در هر جایگاهی، نسبت به مسائل سیاسی بی‌تفاوت نیستیم و به‌حق‫ و ناحق، آگاهانه و ناآگاهانه، سطحی و عمیق و...و...در موردشان بحث می‫کنیم، حرص می‌خوریم، شاد می‌شویم و... . سیاسی‫اندیش بودن بحثی است و داشتن اندیشه و آگاهی سیاسی بحثی دیگر. حالا اگر در این زمینه تحصیلات دانشگاهی هم نداشته باشیم، دلیل نمی‌شود تشنه‌ی دانستن و آموختن هم نباشیم، امّا آنچه مسلّم است آموزه‌ها و درک و دریافت بسیاری از ما اغلب از طریق متن‌ها و مطالبی ست که در گروه‌ها و فضاهای مجازی نقل می‌شود و دست‌به‌دست می‌چرخد. روشن است در این گردش سریع اطّلاعات، با هر پایه‌ومایه‌ای، هنوز هم کتاب‌ها اصالت خود را حفظ کرده‌اند و قابل‌اعتمادتر هستند.

     کتاب «آرا و نظریه‌های علمی دکتر محمّدرضا حافظ‫نیا» (استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تربیت مدرّس) به همّت دکتر سیّدعبّاس احمدی، امسال (1396 ش)، با 696 صفحه، از سوی انتشارات پاپلی، در هفت‫فصل منتشر شده است که عبارت‫اند از: دیدگاه‫ها و نظریه‫ها در روش‌شناسی پژوهش علمی؛ تعاریف علمی؛ تبیین نظری مفاهیم علمی در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک؛ دیدگاه‫ها و نظریه‫ها در فلسفه و ماهیت جغرافیا؛ دیدگاه‫ها و نظریه‫ها در جغرافیای سیاسی؛ نظریه‫ها و دیدگاه‫ها در ژئوپلیتیک و دیدگاه‫ها و نظریه‫های منطقه‫ای در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک.

    این کتاب با نثری ساده، روان و متنی منسجم نگاشته شده است. دستیابی به معانی و مفاهیم آن هم برای دانشگاهیان و اهالی جغرافیای سیاسی و هم برای دیگر علاقه‫مندان؛ دشوار و یا ناممکن نیست. آن سال‌های دور و دیر آموزگاری داشتیم که می‌گفت: «برای هر چیزی تعریف داشته باشید تا حدّ امکان درست، منطقی، علمی و...تعریف‌های درست مرزهای باریک مفاهیم را بهتر مشخّص می‫کنند و کمک می‫کنند دچار آشفتگی ذهنی نشویم و بهتر بتوانیم مسائل را برای خودمان بفهمیم و تحلیل کنیم.» اینها را نوشتم که بگویم نثر خوب کتاب توأم با ارائه‫ی تعاریفی رسا و اغلب مختصر، در فصل دوم، یکی از امتیازهای این کتاب است.

   اگر دلتان می‫خواهد از زندگی شخصی و علمی دکتر حافظ‫نیا(از دوران کودکی در بیرجند تا شکوفایی علمی در دانشگاه) بدانید؛ تعریف هویت ملّی را بخوانید؛ مفهوم ملّت به‌مثابه‌ی شرکت سهامی را بدانید؛ می‌خواهید تصویری درست از مفهوم و کارکرد امنیّت ملّی، جهانی‫شدن، وزن ژئوپلیتیکی و... داشته باشید؛ با مفاهیمی، چون ژئوپلیتیک شیعه، فلسفه‫ی جغرافیا و پرسش‫های ساختاری آن آشنا شوید؛ از ظهور ملّی‫گرایی جدید در جهان بدانید؛ عوامل مؤثّر در بازیگری و عمل سیاسی، منشأ بردگی مدرن و رنج ابنای بشر و... را بشناسید. به پاسخ پرسش‫ها و چالش‫هایی، چون: آیا جزایر سه‫گانه‫ی ایرانی در خلیج‫فارس قابل واگذاری است؟...تنگه‫ی هرمز، کدام استراتژی: بستن یا نبستن؟ برسید و مطالب بسیار مفید دیگر را که در عنوان‫های فرعی این کتاب آمده‫ است، به آموخته‫هایتان بیفزایید؛ پیشنهاد می‌کنم این کتاب را تهیّه کنید، آرام و دل‌نشین، فنجان چای یا قهوه‌تان را بنوشید، هرروز چند صفحه‫ی آن را مطالعه کنید و خیالتان راحت باشد که مجبور نیستید یک‌نفس تمام کتاب را بخوانید تا رشته‌ی مطلب از دستتان در نرود. عنوان‌بندی خوب کتاب این مشکل را حل کرده است و می‌توانید مطالب را، منظّم و دسته‌بندی‌شده، به ذهنتان بسپارید.

اگر از آنها هم هستید که علاقه‫مند هستید، امّا تفنّنی و تورّقی مطالعه می‫کنید، حدّاقل فصل هفتم کتاب را از دست ندهید.

    «...ژئوپلیتیک انسان‌گرا رويكردي آرماني و درعین‌حال یک نياز اساسي براي ابنای بشر در جهان امروز و آینده است؛ رویکردی برای نجات انسان‌هاي خسته از بحران‌ها، ناکامی‌ها، رنج‌ها، فقر و نابرابری‌ها، بي‌عدالتي‌ها، عوام‌فريبي‌ها، دروغ‌ها، ستم‌ها و بالاخره مهار حکومت‌ها و بازيگران سياسي و دارندگان قدرت به‌وسیلۀ شهروندان در راستاي خلق يك زندگي مطلوب و متناسب با شأن انسان‌ها؛ به‌عبارتی‌دیگر خلق جهاني كه صلح، امنيت، آرامش، توسعۀ انسان‌محور، رفاه، عدالت، شادابي، آزادی انتخاب برای چگونه زیستن، كمال‌يابي و نوع‌دوستي از مشخصه‌هاي آن است.

این رویکرد ژئوپلیتیکی با حقوق شهروندی در رابطه قرار می‌گیرد و تا زمانی با حکومت‌ها و یا بازیگران سیاسی موافق و یا همراه است که سیاست‌ها و اقدامات آنها در راستای جنگ زدایی، تولید و توسعۀ صلح، رنج زدایی از زندگی انسان‌ها و نیز رعایت منافع، حقوق و خواست اکثریت مردم ساکن در فضاهای جغرافیایی (از سطح محلی تا سطح جهانی) باشد... .»(فصل ششم/ عنوان فرعی: ژئوپلیتیک انسان‫گرا، ص 452)

توزیع: تهران، خیابان انقلاب، پخش دانشیران، شماره‫ی تماس: 02166400144

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا