از جمله پسماندهای صنعتی که این روزها در برخی از نقاط کشور توسط شرکت‌های نفتی تولید می‌­شود پسماند ناشی از تصفیه روغن است که به دلیل استفاده از اسیدسولفوریک برای تصفیه آن به لجن تبدیل شده و جزو مواد زاید خطرناک دسته بندی شده­اند و دفع صحیح آن نیز با مشکلات فراوانی روبروست. فعالیت صنایع نفتی و پتروشیمی گرچه به لحاظ انجام کار تصفیه مواد نفتی به بهبود محیط زیست کمک شایانی می کند، اما اگر پسماند تولیدی ناشی از فعالیت این صنایع مدیریت نشود، تهدیدی جدی برای طبیعت خواهد بود و ناسازگار با محیط زیست تلقی می­شود. اگر پساب تولیدی به صورت کنترل نشده در محیط زیست تخلیه شود با بروز صدمات در اکوسیستم، آب و خاک و هوا را آلوده خواهد کرد. در پی انتشار تصاویری در فضای مجازی مبنی بر رهاسازی پسماند یک شرکت تصفیه روغن در محیط زیست و اظهار نظرهای متفاوت مردم بویژه اعتراض جمعی از مردم شهرهای پرندک و زاویه از توابع شهرستان ساوه در این خصوص ایسنا اقدام به پیگیری موضوع کرد. در همین رابطه مدیرعامل شرکت روشن شیمی در گفت­ وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به مزایای فعالیت شرکت‌های تصفیه روغن گفت: روغن موتوری که بر اثر احتراق غیر قابل استفاده شده و خودروها در هنگام تعویض روغن موتور خود در تعویض روغنی ‌ ها تخلیه می ‌ کنند طی یک پروسه و انجام فرآیند تصفیه به روغن پایه تبدیل می شود. "سیدسعید آقایی" افزود: طبیعی است که روغن موتور پس از مدتی که در خودرو استفاده شد بر اثر احتراق نیاز به تعویض دارد و در فرآیند تصفیه پلیمرهای غیر قابل استفاده شکسته شده و با عملیات استحصال طی فرآیندی به روغن پایه تبدیل خواهند شد. وی تصریح کرد: از این رو اهمیت فعالیت شرکت ‌ های تصفیه روغن احساس می شود چرا که اگر عملیات تصفیه انجام نشود، روغن موتور استفاده شده ای که در تعویض روغنی ها از خودروها تخلیه می شود در محیط زیست رها شده و به مراتب خطرناک تر از پساب رهاسازی شده پس از تصفیه روغن توسط صنایع نفتی و پتروشیمی است. وی بیان کرد: از مجموع 100 واحد روغن دریافتی از تعویض روغنی ‌ ها پس از انجام عملیات استحصال 80 درصد آن به چرخه تولید باز می گردد و از 20 درصد باقی مانده حدود 13 درصد به صورت آب درآمده و بخار می شود یا می سوزد و تنها هفت درصد آن به صورت پسماند "لجن" باقی می ماند. این فعال صنعتی تاکید کرد: اگر فعالیت صنایع نفتی در حوزه تصفیه روغن نباشد عملا روغن کارکرده بر روی زمین باقی ‌ مانده و خطرات آن به مراتب بیشتر از رهاسازی پسماند لجن است. به عبارت دیگر تصفیه روغن سوخته موجب جلوگیری از آلایندگی ناشی از روغن سوخته خواهد شد. وی با اشاره به اینکه یک لیتر روغن سوخته یا به اصطلاح کار کرده توان آلایندگی یک میلیون لیتر آب را خواهد داشت، گفتت: رهاسازی یک لیتر روغن سوخته در طبیعت با تاثیرگذاری که در محیط زیست خواهد داشت عملا یک میلیون لیتر آب سالم را غیرسالم و غیرشرب خواهد کرد. آقایی با اشاره به اینکه برای از بین بردن آلایندگی ناشی از روغن سوخته مجبور به استفاده از اسید سولفوریک در پروسه تصفیه روغن هستیم، گفت: پس از انجام فرآیند تصفیه باید اسید سولفوریک استفاده شده در پروسه دفن شود که به صورت لجن اسیدی استحصال شده است. وی با اشاره به جانمایی مکانی در مجاورت این شرکت برای دفن لجن اسیدی تولید شده در نتیجه تصفیه روغن اظهار کرد: طبق بررسی‌های به عمل آمده منطقه ای در مجاورت کوه "قناق" شهر پرندک برای تخلیه پسماند جانمایی شد و با اخذ مجوز از اداره مراتع و جنگلداری وقت با پرداخت مبلغی عملیات تخلیه پسماند تا قبل از سال 1390 انجام شد. وی با اشاره به اینکه از سال 1390 به بعد به دلیل مشکلات محیط زیستی که بر اثر تخلیه پسماند بوجود می‌آمد، هیچ گونه تخلیه پسماندی در این منطقه صورت نگرفته است و پسماند موجود در این مکان مربوط به پنج سال گذشته است، افزود: از ابتدای سال 90 به دنبال تکنولوژی بودیم که از پسماند تولیدی ارزش افزوده بدست آوریم ولی با همه تلاشی که صورت گرفته است برای کسب ارزش اقتصادی از این محل تاکنون به نتیجه مطلوب نرسیده ایم و نتوانسته ایم تکنولوِی را استفاده کنیم که برای مثال به بازیافت صنعتی لجن اسیدی موجود به قیر بینجامد. مدیرعامل این واحد تولیدی به استفاده از تکنولوژی بومی در این سال ها اشاره کرد و گفت: در این تحقیق علمی توانستیم با فرایندی که خودمان به صورت بومی ایجاد کردیم لجن اسیدی را در شرایط خاصی خنثی کرده و به قیر نرم تبدیل کنیم که قیر نرم تولید شده متاثر از لجن اسیدی در صنعت ایزوگام کاربرد خواهد داشت. وی بیان کرد: از این رو پس از اینکه از سال 1390 بنا بر اعلام محیط ‌ زیست ملزم به رعایت الزامات زیست محیطی شدیم با تقویت تکنولوژی بومی سازی شده لجن اسیدی تولیدی را مدیریت و از رهاسازی در طبیعت خودداری کردیم. وی به لجن موجود در منطقه‌ای که ذکر شد و به گفته وی مربوط به قبل از سال 90 بوده است نیز اشاره کرد و گفت: بخشی از این لجن اسیدی به مرور زمان سفت شده و به حوضچه‌های سفت تبدیل شده و بخش دیگری نیز به صورت روان بر روی زمین باقی مانده که به مرور زمان سفت خواهد شد. آقایی به برگزاری جلسه ای با حضور فرماندار زرندیه اشاره کرد و گفت: در این جلسه قرار بر این شد که کار ساماندهی اولیه این حوضچه ‌ های لجن انجام شود تا در ابتدا از روان شدن آن و حرکت بر روی زمین جلوگیری شود و در مرحله بعد کار اصلی که باید صورت گیرد اینست که به دنبال تکنولوژی باشیم که بتوانیم این پسماندها را برداشت کنیم و با استحصال آن درآمدزایی داشته باشیم. وی با اشاره به اینکه انتقال این پسماندها به مکان دیگری نیز درست نبوده و اصلا به دنبال اجرایی شدن این پیشنهاد نیز نیستیم، افزود: امیدواریم بتوانیم یک درآمد اقتصادی خوب را از برداشت اصولی و صحیح این پسماند بدست آورده و تبعات زیست محیطی روان شدن این لجن اسیدی را که در سال های آینده برجای خواهد ماند از بین ببریم و بر اجرای این کار مصمم هستیم. بارش های بهاری آلودگی آب و خاک را تسریع می کند/این پسماندها زائد نیستند مدیرعامل سازمان مردم نهاد حافظان و دوستداران طبیعت ساوه و زرندیه نیز در خصوص تبعات زیست محیطی رهاسازی پسماندهای نفتی در طبیعت گفت: نمی توان به این گونه پسماندها واژه پسماند اطلاق کرد، چرا که در تعریف به چیزی که زائد باشد پسماند گویند. در حالیکه این نوع پسماندها زائد نیستند و طی فرآیندی می توان از آنها قیر پلیمری تولید کرد. مهدی فرقانی پور افزود: رهاسازی خروجی آغشته به اسید سولفوریک این شرکت در طبیعت موجب اسیدی شدن خاک خواهد شد و کیفیت خاک را از بین خواهد برد. وی بیان کرد: گرچه در سال های اخیر خروجی این شرکت به گفته مدیریت آن در طبیعت رها نشده است، اما باید به طور جد برای برداشت این مواد اقدام عاجل کرد و با آنالیز کردن خاک بتوان مواد اسیدی آن را از بین برد و طبیعت آن منطقه را پاکسازی کرد. این فعال زیست محیطی با اشاره به آلودگی آب نیز گفت: طبیعتاً در درازمدت باقی ماندن مواد تخلیه شده در این منطقه موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی نیز خواهد شد که باید با نمونه ‌ برداری از آب منطقه و مطالعات آب ‌ شناسی مانع از آلودگی آب های زیرزمینی شد. وی با اشاره به شدت بارش‌های ماه‌های اخیر در این منطقه گفت: طبیعی است که هر چقدر شدت بارش ‌ ها بیشتر باشد با ترکیبی که با این مواد بعمل می ‌ آید سریع ‌ تر به خاک نفوذ کرده و پروسه آلایندگی تسریع می شود. لزوم بازیافت پسماند موجود در منطقه کوه قناق/ تصفیه خاک آلوده منطقه در دستور کار است معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت از محیط ‌ زیست استان مرکزی نیز به خبرنگار ایسنا گفت: شرکت روشن شیمی از سال 1373 موفق به اخذ پروانه بهره برداری شده و در زمینه تولید روغن موتور، انواع گریس، روغن دنده و مکمل های روغن در مساحتی حدود سه هکتار مابین شهرهای پرندک و زاویه از توابع زرندیه فعالیت می کند. رضا میرزایی با اشاره به اینکه این شرکت با هدف تصفیه روغن موتور فعالیت خود را آغاز کرده است و سیکل بازیافتی آن به گونه ای است که مایعات سبک نفتی را تصفیه می ‌ کند، افزود: پروسه ‌ ای که منجر به تصفیه روغن موتور در این شرکت می شود پس از انجام فعل و انفعالات موجب تولید پسماند لجن اسیدی شده است در حالی که برخی آن را پساب تلقی می ‌ کنند، اما خروجی فرآیندی که در این شرکت صورت می ‌ گیرد، پساب نیست بلکه پسماند لجن اسیدی است. وی با اشاره به تملک قطعه زمینی در مجاورت کوه "قناق" شهر پرندک از سوی این شرکت برای تخلیه پسماند، اظهار کرد: این منطقه توسط مدیریت شرکت محصور شده و به صورت اختصاصی کار مدیریت پسماند تا سال 1390 انجام می شده است. میرزایی با تاکید بر اینکه براساس قانون و ضوابط هر شرکتی که پسماند تولید می کند موظف به مدیریت آن است، گفت: لذا این شرکت نیز با تملک نقطه ای در نزدیکی واحد تولیدی خود تا تا 1390 اقدام به تخلیه پسماند در این نقطه می کرد و براساس گزارشات زیست محیطی تخلیه پسماند پس از سال 1390 در این نقطه صورت نگرفته است. وی ادامه داد: از آنجاکه پسماند تولیدی این شرکت آلایندگی زیست محیطی را به همراه داشته است، لذا براساس قانون ضمن صدور اخطاریه در زمره صنایع آلاینده زیست محیطی قرار گرفته و مشمول پرداخت سه درصد عوارض آلایندگی قرار گرفته است. این مقام مسئول در محیط ‌ زیست استان مرکزی با تاکید بر الزام این واحد تولیدی مبنی بر آنالیز شیرابه ‌ های تولیدی براساس استانداردهای زیست محیطی اظهار کرد: الزام محیط زیست به مدیریت این شرکت مبنی بر رعایت ضوابط زیست محیطی منجر به بهبود پروسه و مدیریت پسماند تولیدی شد که لجن نداشته و از سال 1390 به بعد وضعیت خروجی این واحد تولیدی بهبود یافت. وی با اشاره به اینکه پسماند موجود فعلی در منطقه کوه قناق نیز مربوط به قبل از سال 90 است، گفت: طی این سال ها پسماند جدیدی به منطقه اضافه نشده است و در حال حاضر این شرکت فاقد آلایندگی زیست محیطی است، اما در عین حال از تمامی اهرم های نظارتی برای مدیریت پسماند و تشخیص میزان آلایندگی و سایر موارد استفاده می کنیم. میرزایی گفت: در حال حاضر به دلیل مدیریت پسماندی که توسط مدیریت شرکت صورت گرفته است شده درخواست خروج از لیست آلایندگی توسط مجموعه مدیریتی به محیط زیست استان واصل و در حال بررسی هستیم. وی در ادامه خواستار بازیافت پسماند موجود در منطقه کوه قناق توسط مدیریت شرکت شد و افزود: کار پاکسازی و تصفیه خاک آلوده شده در این منطقه نیز در دستور کار این شرکت قرار دارد و چه خوب است که با نگاه اقتصادی صورت گیرد و برای این مجموعه درآمدزایی نیز داشته باشد. وی با اشاره به استحصال گردهای آلومینیوم آغشته به خاک در شهرک صنعتی منطقه سلطان آباد اراک گفت: استحصال پسماند اسیدی آغشته به خاک در این منطقه نیز می تواند منجر به درآمدزایی شود. ضرورت تسریع معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت از محیط ‌ زیست استان مرکزی در پاسخ به پرسش ایسنا درخصوص راهکار برطرف شدن آلودگی فعلی محیط زیست منطقه کوه قناق بر اثر پسماند موجود از گذشته گفت: هر آلودگی می ‌ تواند در درازمدت منابع آب های زیرزمینی را آلوده کند و در خصوص این منطقه هم اگر زودتر پیشگیری انجام نشود قطعا در سال های آینده آلودگی خاک و آب را در پی خواهد داشت. وی با اشاره به اینکه اولویت اصلی سازمان محیط زیست بهبود زیست محیطی آب و خاک است، اظهار کرد: با توجه به اینکه آلودگی هوا به عینه بیشتر دیده شده و مشهود است و تمرکز رسانه ها و مردم بیشتر به آلودگی هواست و اقدامات خاص هم در این مورد صورت می گیرد، لذا آلودگی خاک و آب از منظر مردم از اهمیت کمتری برخوردار است، اما محیط زیست رسیدگی به این مهم را جزو اولویت های اصلی خود می داند و پاکسازی این منطقه که منجر به آلایندگی آب و خاک خواهد شد به طور جد در دستور کار این سازمان است و تا برطرف شدن کامل آلودگی دست بردار نخواهیم بود. به گفته میرزایی در حال حاضر تعداد صنایع آلاینده در سطح استان از 140 واحد در گذشته به 144 واحد افزایش پیدا کرده است، افزود: هر واحدی که اقدام به ارائه گزارش پسماند نکند جزو صنایع آلاینده محسوب شده و مشمول پرداخت عوارض سه درصد آلایندگی خواهد بود. به گزارش پایگاه خبری یزد فردا به نقل از ایسنا، راه اندازی خط بازیافت لجن اسیدی علاوه بر برطرف کردن تبعات زیست محیطی ناشی از رهاسازی این ماده در طبیعت و ممانعت از نفوذ آن به منابع آب های زیرزمینی و همچنین آلودگی خاک زمینه ای برای تولید ارزش افزوده و ایجاد فرصت اشتغال است، مسائلی که باید با جدیت پیگیری شده و به سعت راهکار عملیاتی برای آن تدوین و اجرایی شود تا هم هزینه ها و تبعات ناشی از آلودگی محیط زیست را شاهد نباشیم و هم به سودآوری از محل بازیافت دست پیدا کنیم که در این صورت با یک تیر دو نشان زده ایم. امید است حال که مجموعه ‌ های این چنینی به این باور رسیده ‌ اند که می توانند از خروجی واحد تولیدی خود درآمدزایی داشته باشند و از سویی نگران محیط زیست نیز هستند، شرایط برای کمک به رفع دغدغه های آنها فراهم شده و این اتفاق و رویکرد مثبت در بین همه واحدهای تولیدی مشاهده شود و همه به این نتیجه واحد برسند، هرچند تمامی نتایج مثبتی که از این مهم انتظار داریم در صورت تسریع در امور حاصل خواهد شد، اگرنه به تعویق انداختن این اقدامات هزینه های بسیار سنگینی را به محیط زیست استان تحمیل خواهد کرد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا