کویر، قناعت، شکیبایی، نجابت و شرافت را در دلهای ایزدی ساکنان خویش متبلور و متجلی می­سازد. چنین خصوصیاتی است که کویر را مستعد رشد و تربیت انسانهای وارسته و اندیشمندان فرزانه می­سازد تا از پدیده­های محیطی خویش و نعمات برگرفته از نقمات، فرصتی برای پرواز به آسمان پر ستاره کویر بیافرینند.

هنگامیکه خورشید سوزان بر صفحه پاک کویر می تابد، بازتابی از نور و روشنائی دلهای بیدار فرزانگان را فرا می­گیرد و چونان سایبانی از ابر محبت بر بام زندگانی مردم سایه می­افکند و زمانیکه ماه رخ می­نماید، شب زنده داری و تشرف به بارگاه حضرت دوست، جان طالبان علم و دانش را ستاره باران می­کند و ایمان استوار و جان آفرین را به کام آنان می­ریزد. و آنگاه که طبیعت کویر دوری از مظاهر زندگی مادی را نشانه می­رود، دریچه های معنویت، متانت و وقار سفره می­گستراند و اینگونه است که در نگاهی ژرف به حیات مردمان این سرزمین و گذار آنان از فراز و فرود ماجراها و حوادث بیرونی و نیز تاریک و روشن جهان بیرونی آنها، گستره ای عظیم از فرهنگ و تمدن پیش چشم نمایان می­گردد و همه این وقایع به زبانی دیگر در فکر و اندیشه انسانهای برگزیده و ممتاز جلوه ای بیکرانه می یابد و از این رو قلمروئی گشوده می شود که در آن کاوش و جستجو در زوایای آثار فکری ما را به شناخت شاخص­های فرهنگی رهنمون می گردد و هر شخصیت برخاسته از این مرز و بوم، دریچه ای می­شود که می­توان از آن به پیدا و پنهان جان و جهان انسان ایرانی نگریست و دگرگونیها و چرائیهای آنها را دریافت.

کویر نامی آشنا است که نامهای آشناتری را در عرصه علم، فکر و فرهنگ پر آوازه ساخته است. خاتمی بزرگ خاندانی را بنیاد گذاشته که امروز فراز از جغرافیای اردکان، یزد و ایران بلکه گستره فکری و فرهنگی جهان را قلمرو ناب ترین نگاه تعالی بخش به انسان و انسانیت و پیشرفت و سعادتمندی بشر ساخته است. روح آسمانی آیت اله خاتمی نه تنها در کالبد فرزندان شایسته، دوستان و دوستداران فکر و فرهنگ دمیده که حقیقتاً چنین است، در افقی بالاتر و والاتر صلح طلبان و انسان دوستان دیگر سرزمین ها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. اندیشمندی که به تعبیر امام بزرگوار، عالمی روشنفکر و دین دار بود و چونان خورشیدی تابناک نورافشان و فخرآفرین عرصه دین و دین داری و فضیلت های بی شمار گردید، بدون تردید عالمانی از این دست که حضور مستمر در کنار مردم و هم نشینی در سوگ و جشن آنان را در متن زندگانی خویش تجربه و سیاست مداری و اندیشه ورزی را با اخلاق آمیخته اند، فخر یک ملت و گوهر سرزمین خویشند.

منزلگاه خاتمی بزرگ بسان یک بنیاد و مکتب بیکرانه فرهنگی مرکز و مهد تربیت انسانهائی شد که هر کدام در کسوت و مسئولیت خرد و کلان خود مبشر اخلاق و مُبلغ دین رحمانی و پرچمدار فضیلت ها و انس با خدا و مردم گردیدند. فاطمه تازه مهاجرش که این روز ها مردم به سوگ او نشسته اند به شایستگی مردمان شهر ایمان را به رستگاری بیشتر رهنمون گردید و دیگر فرزند برومندش، نام پدر و بالاتر از آن اندیشه و اخلاق او را که برگرفته از سیره نبوی و علوی بود در جهان پُرآوازه ساخت، نام سید محمد خاتمی با گفت و گوی فرهنگ ها و تمدنها از اردکان به بلندای دنیا اوج گرفت و پیام آور دوستی و منطق نوین زندگی برای بشریت گردید. دیگر بازماندگان سرافراز او و تربیت یافتگانش نیز هر یک امروز به نمادی از تراز انسانهای فهیم و مقبول جامعه مبدل گشته اند تا صدقه جاریه ای باشند برای آن روح ملکوتی، از دیرباز شنیده بودیم که برخی از خانواده ها در استواری و مانائی و هویت یک جامعه، ملت و کشور خود نقشی ممتاز و تاثیرگذار دارند. گاندی در هند، خمینی در ایران و اینک خاتمی در اردکان و یزد و ایران و ... و البته دیگران که در این مقال و مجال فرصت اشاره به آنها میسر نیست. این خانواده هاعمدتاً منشأ خیر و سرافرازی میهن خویشند و حضورشان در عرصه های گوناگون مغتنم است.

نام آیت اله سید روح اله خاتمی و خاندان شریف و فرزند گرامش پیوسته با معنا و مفهوم دین داری، اخلاق گرائی، اندیشه ورزی و انسان دوستی، مبارزه، انقلاب و خیرخواهی برای مردم عجین یافته، به روح آسمانی آن رادمرد بزرگ ادای احترام می کنیم و برای فاطمه عزیزش همجواری با بانوی بزرگ بهشت و برای یادگاران گرامش بویژه سید محمد عزیز سلامتی و استواری در سیره و مرام مقبول و محبوبش که زینت بخش آبروی مُلک و ملت است، آرزو داریم. یاد خاتمی پیوسته روشنی بخش و امید آفرین این سرزمین اهورائی است. رحمت بی انتهای خدا بر او باد.

این یادداشت کوتاه را با خاطره ای به پایان میرسانم:

در خلال سفر آقای خاتمی به شیراز در سال 1380 هنگامیکه بحث کاندیداتوری مجدداً ایشان برای دوره دوم ریاست جمهوری مورد اصرار و تاکید مرحوم آیت اله توسلی قرار گرفت و ایشان به استناد حمایت گسترده مردم، آقای خاتمی را تشویق به حضور مجدد میکردند. آقای خاتمی با ذکر خاطره ای از مرحوم والد بزرگوارشان گفتند که "در اواخر دهه 30 قرار بود تعدادی از علمای قم برای دیدن پدر به منزل ما در اردکان بیایند، من و دیگر فرزندان در حال آماده سازی منزل برای میهمانان بودیم که تصمیم گرفتیم رادیو کوچکی که درتاقچه خانه قرار داشت را از منظر میهمانان دور کنیم (در آن روزگار رادیو مورد انتقاد و تحریم برخی از علما قرار گرفته بود) که پدر با تندی فرمودند من اهل ریا نیستم بگذار بیایند و ببینند که من رادیو گوش میکنم و ..." با ذکر این خاطره آقای خاتمی می گفتند نگرانم کاندیداتوری دوباره من توجیه ساز برخی از امور و تمسک به ریا و تظاهر به اموری شود که از آئین تربیتی خانوادگی ما بدور است. براستی چنین است، صداقت و سلامت نفس را باید از ویژگی های ممتاز این خاندان اصیل دانست. یاد، نام و راه روح آسمانی کویر حضرت آیت اله سید روح اله خاتمی هماره گرامی باد.