شکل و بافت شهری نتیجه مستقیم شیوه‌هایی است که جوامع مختلف طبق آن سازمان یافته‌اند. بنابراین در جهانی نابرابر شگفت‌آور نیست که جوامع شهری نیز نابرابر باشند زیرا توسعه اقتصادی در زمانها و مکانهای مختلف یکسان صورت نگرفته است. در چند دهه اخیر شهرها با زیادی گسترش یافته و به شهرهای بزرگ تبدیل شده‌اند. این گسترش در مورد کشورهای توسعه نیافته حادتر است . در این میان رشد سریع شهرنشینی در جهان در همه شهرها بطور متعادل صورت نگرفته است. بلکه عمدتاً شامل شهرهای بزرگ و پایتختها بوده است. تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ گویای این واقعیت است و حتی در بعضی از کشورها 30 درصد جمعیت این کشورها را شامل می‌شود. تحولات و بدین ترتیب نظم فضایی خاصی را در سطح ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی بوجود آورده است.
از سال 1900 تعداد جمعیتی که در نواحی شهری زندگی می‌کنند (جمعیت 2000 نفر و بیشتر) از 150 میلیون به 2/2 میلیارد، پانزده برابر، افزایش یافته است. 50 درصد جمعیت شهرها زندگی می‌کنند، هیچ دوره‌ای از تاریخ انسان شاهد تغییر به اندازه‌ای که قابل مقایسه با این دوره باشد، سراغ ندارد. امروزه سهم عمده‌ای از ثروت و درآمد کشورها در شهرها ایجاد می‌شوند. شهرها از نظر اقتصادی شرایطی را فراهم می‌آورند که بهرهوری کلی و جزئی عوامل تولید میتواند بالقوه افزایش یابد. بطوریکه سهم کلیه شهرهای بزرگ دنیا از تولید ناخالص ملی کشورهاشان بیشتر از سهم آنها از جمعیت است. در برخی از شهرها سهم آنها از تولید ناخالص داخلی کشور نسبت به سهم آنها از جمعیت کشور حتی به 5/3 هم میرسد. در مجموع شهرها هم درآمد سرانه بالاتر و هم بهرهوری بالاتر را دارند . طبق آماری که بانک جهانی ارائه کرده است بین درآمد ملی سرانه و درصد شهرنشینی رابطه مستقیمی وجود دارد. به آماری که بانک جهانی ارائه کرده است بین درآمد ملی سرانه و درصد شهرنشینی رابطه مستقیمی وجود دارد. به نحوی که کشورهایی که دارای درصد بالای جمعیت شهرنشین هستند، در عین حال درآمد سرانه بالاتری نیز دارند . در ایران نیز همواره با گسترش شهرنشینی درآمد سرانه افزایش پیدا کرده است. بدین ترتیب به نظر میرسد راز مهمی در تجمعات شهری وجود دارد که به طور مثبتی بر رشد اقتصادی اثر می گذارد. البته این لزوماً به معنای آن نیست که توسعه و رشد اقتصادی از طریق شهرنشینی شدن افزایش می‌یابد. این مسئله به خصوص در کشورهای در حال توسعه مصداق می‌یابد. در برخی از این کشورها نرخ شهرنشینی حتی بالاتر از 80 درصد است. آنچه مسلم می نماید این است که این کشورها بهره لازم را از شهرنشینی نبرده اند. زیرا با توجه به وجود رابطه مثبت بین شهرنشینی و توسعه اقتصادی انتظار میرود این کشورها دارای رفاه و توسعه اقتصادی بالاتری داشته باشند در حالی که چنین نبوده است. این بدان معناست که اندازه شهری لزوماً تضمین کننده رشد و ترقی اقتصادی نیست. به بیانی دیگر، وجود ابر شهرهایی مانند سائوپولو، لاگوس، کلکته و یا تهران اگرچه شرایط لازم برای توسعه و رشد اقتصادی کشورند ولی شرط کافی نیستند. از این رو هر سکونت گاه و تجمعی نمیتواند به صرف داشتن عنوان شهر باعث رشد و توسعه اقتصادی شود. شهرهایی در آن زمینه موفق هستند که خدمات شهری پایدار، مناسب و قوی به مردم و بنگاههای اقتصادی ارائه دهند. بنابراین یکی از مشخصه های دوران گذار اقتصادی دگرگون شدن نقش، کارکرد و اهمیت (شهر) در هندسه سیاسی اجتماعی و اقتصادی هر مرز و بوم است. اهمیت شهر چنان است که میتوان توسعه یافتگی اقتصادی و اجتماعی هر کشور را بر حسب میزان توسعه یافتگی شهرهای آن اندازه گرفت.
از طرف دیگر رشد شهری به معنای گسترش فضایی شهرها، زیاد شدن تعداد شهرها، افزایش سهم جمعیت شهری در کل جمعیت یک کشور. تخصیص هر چه بیشتر منابع اقتصادی ، افزوده شدن بر سهم مصرف شهری و جز اینها آن بیش از آنکه نشانه پیشرفت و توسعه اقتصادی اجتماع باشد نشانه‌ای است از توسعه نیافتگی که در قالب مشکلات و نابسامانی های شهری متجلی می‌شود. حل مشکلات شهر و کمک به توسعه و بهرهوری و رشد اقتصادی آن در گرو شناخت پویایی شناسی شهر، ارائه خدمات شهری پایدار، آشنایی با ساز و کارهای حاکم بر شهر تدوین استراتژی اداره شهر و در اختیار داشتن اهرم‌های مدیریت شهری است. مدیریت علمی شهر، در آستانه قرن 21 مستلزم آشنایی با پویایی شناسی شهر به خصوص شناخت تحولات شهر با توجه به پدیده (جهانی شدن) (globalization) است، امروزه شهرها در خط مقدم نبرد توسعه قرار دارند. رشد شهری هم تهدید است و هم فرصت. تهدید است اگر تحولات شهری فهم نشوند و خدمات شهری پایدار همزمان با فرایندهای صورت گرفته در سطح جهان ارائه نگردند و استراتژی مدیریت شهری تهیه و تدوین شود، سیاستهای متناسب با آن طراحی گردند ، خدمات شهری پویا ارائه گردند ابزارهای سیاستگذاری تعریف و اهرم های اجرایی نیز شناسایی شوند. در نهایت میتوان گفت روش SWOT (نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدها) بهترین استراتژی برای سازمان و برنامه ریز است. مدل SWOT جهت شناسایی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدها همانند بررسی و تحلیل شهری پایداری با تاکید بر بهره برداری و رشد اقتصادی شهرها مفید میباشد.
در خصوص برنامه ریزی فضایی ، روش SWOT نکات ذیل را در بر می گیرد:
ـ تحلیل داخلی که در واقع حسابرسی از منابع و یا تهیه فهرستی از نقاط قوت و ضعف در ارتباط با هر یک از موضوعات استراتژیک میباشد.
ـ تحلیل خارجی که تهدیدها عمده و فرصتهای ارائه شده از سوی محیط بیرونی را مشخص می‌سازد.
چارچوب فوق بسیار مهم است چرا که متغیرهای داخلی و خارجی بر توانایی یک شهر و منطقه به منظور تحقق اهداف استراتژیک خود اثربخش میباشد.
در مدل فوق نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای خدمات شهری پایدار در جهت بهرهوری و رشد اقتصادی شهر مورد توجه قرار گرفته و در نهایت پس از بررسی چالشها و تنگناهای اقتصادی، اجتماعی ، مدیریتی و ... به ارائه اهداف راهبردها و راهکارها پرداخته هشده است.
> مطلب این صفحه را به زبان دلخواه خود ترجمه کنید
این خبر را با دوستان خود به اشتراک بگذارید
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
شنبه 20,آوریل,2024